Skírnir - 01.01.1914, Side 90

-90
Ritfregnir
því til þess að geta svarað úr flokki í þessu máli var óhjákvæmi-
legt að kunna vel íslenzku og vita góð deili á sögu vorri, en auk
þess ærið torsótt að elta uppi öll skjöl og skilríki, er að þessu
lutu. Það er í raun og veru engin furða, þó Dönum veitti erfitt
að svara J. S. Þeir stóðu svo miklu ver að vfgi.
í þetta sinn vildi Dönum það happ til, að þeir áttu þann
grjótpál og dugnaðarmann, sem lærði vel íslenzku og pældi gegn-
um flest, er að málinu laut. Sá maður var, sem kunnugt er, próf.
dr. jur. Knud Berlin. Hann tók á móti millilandanefndar-
mönnum vorum 1908 með all langri ritgerð um réttarstöðu lands-
ins og auk þess annari um gamla sáttmála og gildi hans. Síðan
hefir hann verið sístarfandi, skrifað fjölda margt um þetta mál,
komið auk þess aðalriti sínu út á þýzku. Það er í styztu máli
frá kenningum B e r 1 í n s að segja, að gamli sáttmáli er eftir þeim
hreint og beint innlimunarskjal, stöðulögin góð og gild. Landið
hefir þá aldrei annað verið frá 1262 en ósjálfstæður ríkishluti,
fyrst af Noregi, en síðan af Danmörku, og öll kenning Jóns Sig-
urðssonar reykur einn og hin fráleitasta málafærsla.
Nefndarmenn vorir í millilandanefndiuni mótmæltu þessum
kenningum, og próf. L. H. Bjarnason ritaði þá bráðabyrgða-
svar gegn þeim. Próf. B. M. Ólsen skrifaði ritgerðir sínar um
upphaf konungsvalds á íslandi í Andv. 1908 og 1909, en dr. Jón
Þorkelsson og próf. E. Arnórsson gáfu út Bíkisréttindi Islands 1908.
Þá var og málið að nokkru rakið í nefndaráliti meiri hlötans í
sambandsmálinu á þingi 1909. Við þetta sat fyrst um sinn, og
var þó Berlín naumast svarað sem skyldi. Það þurfti að rannsaka
alt málið frá rótum, athuga á ný alla röksemdafærslu J. Sig. og
ekki síður allar breytingar, sem orðið hafa eftir að hann féll frá,
og það þess heldur, sem B e r 1 i n færðist sífelt í aukana, hrósaði
happi yfir því, að nú hefðu dönsk vísindi hrakið allar kenningar
J. S., en brá jafnframt Einari Arnórssyni og Jóni Þorkelssyni um
óheiðvirða málafærslu í ritum þeirra.
Það var þjóðarnauðsyn, að þetta verk væri unnið. Sómi vor
lá við, að vér hreinsuðum fyrir vorum dyrum. Þá var það heldur
ekki þýðingarlaust, að íslendingum hefir ætíð verið það mikill sið-
ferðislegur stuðningur í öllu sambandsþrefinu, að þeir hat'a þózt
byggj a á góðuin og gömlum réttargrundvelli. Ef fótum var kipt
undan þessari sannfæringu, hlaut það að hafa mikil áhrif á afstöðu
.allrar alþýðu í sjálfstæðismáli voru.
Þetta sá þingið 1909 og veitti fé til þess að rannsaka málið og