Skírnir - 01.08.1914, Page 98

322
Ritfregnir.
kaflanum um »nútímann« er gerð ítarleg grein fyrir veru og verka-
hring hvers guðs um sig og þeim sögum, er þar að lúta. Oft er
það svo, að nafnið sjálft fræðir oss að einhverju leyti um guðinn,
einkanlega um uppruna hans. Höf. hyggur, að allur sá goðasægur,.
er fyrir oss verður í lok heiðniunar, só ekki upphaflegur, heldur
fram kominn af eldri og fámennari goðasveit, á þann hátt, að guðir
klofnuðu í sundur, einstakir eiginleikar þeirra eða starfsemi urðu
að sjálfstæðum goðverum. Sú skoðun er sjálfsagt rétt. Á hinu
leikur meiri vafi, hvort höf. ratar ávalt rétta leið, er hann vill
sýna fram á, hvaða guðir sóu eitt og hið sama frá upphafi vega.
— Aðalkostur bókarinnar er sá, að svo fullkomin og skýr grein er
gerð fvrir efninu, lesarinn getur þá ætíð, er honum þykir svo við
horfa, dregið aðrar ályktanir en höf. hefir gert. Er það t. d. ekki
sennilegt, að frumjötuninn, sem ýmist er nefndur Ymir, Aurgemlir,
Bláinn eða Brimir, hafi verið hafjötunn? 011 tákna nöfnin
hafið bláa, sem ymur við aurga strönd (bls. 13).
F. J. hyggur að Oðinn, Vili og Vói séu upphaflega sami guð-
inn, og að þessi þrenning só fremur ung. Svo gömul er hún þó
sjálfsagt, að hún stafar frá þeim tíma er »Oðinn« byrjaði á V eins-
og hin heitin bæði.
Á bls. 54 telur höf. nokkur örnefni í Danmörku til menja um
tignun Oðins. Af þeim má eflaust sleppa 0 d i n s t o r p og 0 u s-
s t e d, því að í örnefnum, er enda á -sted og -torp er fyrri hlut-
inn jafnan mannanöfn en ekki goða. Af sömu ástæðu getur T y -
s t r u p ekki átt neitt skylt við guðinu Tý.
Dæmi núu'maþjóðtrúar af æfagömlum uppruna, er trúin á
reyniviðinn. I sögninni um för Þórs til Geirröðargarða er reynir-
inu nefndur »björg Þórs«, Enn þann dag 1 dag er hann á Jót-
landi talinn vörn gegn illum vættum. Þar er það siður, að festa
reynikvist uppi yfir dyradróttina á þeim tímum, er myrkriður og
óvættir eru helzt á sveimi. Það hlýtur að vera hægt — án þess að
missa fótfestu á grundvelli vísiudanna — að gjöra meira að því en
F. J., að sýna fram á, hvernig goðatrú og goðasagnir fornmanna
eru rutinar upp af alþýðlegum hugmyndum, sem eru víða vakandi
enn þann dag í dag. Það er eins og höf. hafi einhvern óskiljan-
legan ýmugust á slíkri aðferð. Hann tekur jafnvel svo djúpt í ár-
inni, að hann telur þess engar menjar hjá Norðurlandabúum, að
Öðinn hafi fyrrum verið vindguð [Sleipnir er þó víst órækur vott-
ur þess], og hann fullyrðir, að hjá Þór só »lítið sem ekkert eftir
af hinu upphaflega þrumuguðseðli hans«. En hamarinn, reiðin og: