Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1960, Blaðsíða 99

RÆÐA VIÐ DOKTORSPRÓF 16. JANtJAR 1960
103
und hinna raunverulegu Flatatungufjala, en ekki eins og Bjarna-
staðahlíðarfjalir.1) Þessu ber auðvitað að taka með varúð eins og öllu
öðru, það er ekki nema bending. Jafnvel sjálfan Kálund þarf að taka
með varúð. Höfundur hefur lagt ríka áherzlu á að sjálfur Kálund
segi, að Bjarnastaðahlíðarfjalirnar séu eins og Flatatungufjalirnar,
og telur sjálfsagt, að Kálund hafi komið að Hlíð og skoðað fjalirnar.
Hér steytir höf. á sama skeri og ýmsir aðrir, að halda að Kálund hafi
sjálfur séð allt sem hann lýsir. En Kálund kom aldrei í Bjarnastaða-
hlíð og sá aldrei fjalirnar þar. Hann lagði af stað úr næturstað frá
Steinsstöðum í Öxnadal að morgni 6. sept. 1874, fór Öxnadalsheiði,
kom við í Flatatungu, hélt síðan áfram sama dag og tók loks gisting
í Yaladal eftir ótrúlega langa dagleið, og reyndar lítt skiljanlegt
hvernig hægt var að gera fræðilegar athuganir með þessu háttalagi.
Þennan eina dag hafði Kálund viðdvöl í vísinda skyni a. m. k. á þess-
um stöðum: Bakka í Öxnadal, Flatatungu, Örlygsstöðum, Haugsnesi,
Flugumýri, Húsey (þar sem hann hafði ætlað að gista), og kom loks
kl. hálftólf að Valadal. Morguninn eftir fór hann svo vestur af, en inn
í Skagafjarðardali kom hann aldrei og sá því aldrei fjalirnar í
Bjarnastaðahlíð. Lýsing hans á þeim (bls. 71 í 2. bd. Islandslýsingar
hans) er frá einhverjum öðrum, þótt ég viti ekki enn hverjum, en
þessi vitneskja um vinnubrögð Kálunds dregur óneitanlega úr áhrifa-
magni orða hans, þar sem hann er að bera þessar tvennar fjalir sam-
an, auk þess sem sjá má á öðrum stað, að honum fannst ekki mikið
til um fjalirnar, sem hann sá í Tungu. 1 greininni Islands fortids-
levninger, Aarbþger for nord. Oldkh. og Hist. 1882, bls. 90, segir hann
um fjalirnar: „Det hele er vel næppe af nogen særdeles interesse, i al
fald ikke ved kunstværd, vel næppe heller ved alder, om end fra den
katolske tid.“
En sama er. Þrátt fyrir allt þetta má vel vera, að höf. hafi hitt á
rétt, að Bjarnastaðahlíðarf jalir séu raunar frá Tungu. Ég hef bara
viljað sýna, að margt er að athuga og þessi niðurstaða er ekki eins
örugg og höf. vill vera láta. Sambandið milli útskurðarins í Hlíð og
útskurðarins í Tungu er enn óútkljáð mál að minni hyggju, og margt
þar skrýtið og tortryggilegt. Sá möguleiki er fyllilega hugsanlegur,
að dómsdagsmyndir hafi verið á báðum þessum stöðum, og ætti að
hafa það sjónarmið til athugunar í framtíðarrannsókn þessara efna.
1) Hór er ótt við Kristján Inga Sveinsson á Siglufirði, sem hefur veitt mér
mikilsverðan fróðleik um bæinn og útskurðinn i Flatatungu. K. E.