Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1960, Blaðsíða 57

AÐ SAUMA SlL OG SlA MJÖLK
61
Þegar síilbotninn var fullgerður, var síilbandinu brugðið innan í botnfitina.
Var því svo þrýst niður í síilgjörðina. Var þá síillinn fullbúinn. Kann ég svo ekki
þessa sögu lengri, en ætla að bæta við annarri. Kynni hún að færa sönnur á þá,
sem þegar er sögð.
Dag einn um sumarið var fólk allt á engjum nema við Sigurbjörg og barnið,
sem hún skyldi fóstra. Kerling var að ljúka við síilbotninn. Lét hún þau orð falla,
að sér þætti vænt um að vera laus við botnskrattann. Fannst mér á ummælum
hennar, að hún teldi minn þátt í verkinu lítils verðan, en þar var ég mjög á
annarri skoðun. Fór ég því að tæpa á því, að ég hefði „dregið allt hárið“. „Það
er satt hróið mitt,“ sagði kerling, „en skratti varstu latur stundum.“ Kvaðst hún
skyldi borga mér hjálpina með því að gera vísu um mig. Og hún er svona:
Tvíllaust skal ég telja mann
törgu þórinn svinna.
Siilbotninn hefur hann
hjálpað til að vinna.
Var nú ekki við annað komandi en ég lærði vísuna. Kvað hún mig mundi gleyma
henni, ef ég skrifaði hana ekki, og varð ég að gera það. Ritföng hafði ég engin
nema spjald og griffil og varð ég að láta það duga. Tók ég nú til við ritstörfin,
og hafðist visan á spjaldið með feikna erfiði. Kom ég nú með spjaldið til kerl-
ingar og var mjög drjúgur yfir afrekinu. En vonbrigðin urðu þvi meiri, því þegar
kerling hafði lesið vísuna, hvein i henni: „Alltaf ertu sami bölvaður asninn.
Veiztu ekki að það á að sía mjólkina á honum, en ekki láta hann síga i hana?“
Ég hafði skrifað „sigjil" í staðinn fyrir „síil“.“
Ekki get ég varizt þeirri hugsun, að það sem Sigurbjörg gamla
kallaði síil og hér er lýst, hafi í raun og veru verið einhvers konar
mjólkursigti, sem orðið var botnlaust, enda var stundum gert við þau
með því að láta í þau heimatilbúinn botn úr hrosshári eða kýrhala-
hári, eins og áður er sagt. Og betur kemur síll Soffíu á Hofi heim við
aðrar heimildir um gamla sílinn, sem áreiðanlega var festur á grind,
sílgrind. En hvað sem um það er, hefur Sigurbjörg sýnilega kunnað
hér gamalt verklag og unnið sinn sílbotn samkvæmt því, þó aldrei
nema gjarðirnar hafi verið af útlendu sigti. Ef til vill hafa þau stund-
um verið kölluð sílar, fyrst þegar þau fóru að flytjast.
Þvaga.
Að lokum skal svo farið nokkrum orðum um þvöguna, sem var
ómissandi þarfaþing á hverju búi, þar sem sífellt þurfti að vaka yfir
því, að mjólkurílát væru nógu hrein. Öll mjólkurílát voru þvegin úr
sjóðandi heitu vatni og gengið ríkt eftir, að vel væri að unnið, til þess
að ekki súrnuðu mjólkurleifar í ílátunum. En því er eðlilegt að nefna