Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1968, Page 33

HUGLEIÐINGAR UM EDDUKVÆÐI
37
uðu, það hafa verið særingar og bænir á heiðna vísu, en það eigi
skyldi ónýtt vera voru heiti, kenningar og þær völdu sagnir, er nauð-
synlegar voru til að skilja þær, ,,en eigi skulu menn þessum sögnum
trúa framar en skynsamlegt er“, eins og segir í formálanum. En um
það „hversu kveða skal“ samkvæmt nýja stíl segir svo: „Láta fróðir
tungu, sem í því landi talast, sem þá eru þeir, eigi aðeins hversu tala
skal, heldur og jafnvel hversu hver stafur hljóðar,“ (bls. 159) og
áfram „hefur hver sett stafina eftir þeirri tungu, sem þeir hafa
talað; og þó að þeirra verk sé samanborin, þá bregður ekki þeirra
annars reglu. Skal yður sýna hinn fyrsta lesturshátt, svo ritinn eftir
sextán stafa stafrófi í danskri tungu, eftir því sem Þóroddur rúna-
meistari og Ari prestur hinn fróði hafa sett á móti latínumanna staf-
rófi, er meistari Priscianus hefur sett“ (bls. 160). Sú nýjung, sem
hér er talað um, er latínustafrófið í stað rúnanna, og fæ ég ekki séð,
að það megi vera til neins hagræðis við að kvéða kvæði, nema þau
hafi áður verið skráð rúnum, og til þess bendir líka eindregið þessi
setning úr formálanum: „til þess að skáldin mætti þá mjúkara kveða
eftir nýfundinni leturlist“ (bls. 160). Hafi kvæðin aðeins verið til í
munnlegri geymd þá skipti leturlistin engu máli við framsögn þeirra.
Það er einnig skiljanlegt, að það hafi verið einkanlega klerkarnir,
sem vildu losna við rúnirnar, því þær voru staf ir Óðins og fylgdi þeim
töframáttur, sem með latínuletrinu færðist yfir á latínuna, auk þess
sem rúnastafrófið var mun ófullkomnara en það latneska.
Eitt af því, er þeir, sem telja að ekkert að gagni hafi verið skráð
hér á landi á undan Hafliðaskrá, leggja talsvert upp úr sem röksemd
fyrir skoðun sinni, er frásögn Ara fróða af þessum atburði. En hún
hljóðar svo: „Hið fyrsta sumar, er Bergþór sagði lög upp, var ný-
mæli það gert, að lög vor skyldi skrifa á bók að Hafliða Mássonar um
veturinn eftir áð sögu og umráði þeirra Bergþórs og annarra spakra
manna, þeirra er til þess voru teknir. Skvldi þeir gera nýmæli þau
öll í lögum, er þeim litist þau betri en hin fornu lög. Skyldu þau segja
upp hið næsta sumar eftir í lögréttu og þau öll halda, er hinn meiri
hlutur manna mælti þá eigi gegn. En það varð að framfara, að þá
var skrifaður Vígslóði og margt annað í lögum og sagt upp í lögréttu
af kennimönnum um sumarið eftir“ (Islendingabók, útg. Finnur Jóns-
son, 1930, bls. 37). Um þetta segir Jón Jóhannesson: „Bergþór lög-
sögumaður hefur sennilega hvorki kunnað að lesa né skrifa, úr því
að hann sagði ekki upp hin nýskráðu lög í lögréttu“ (íslendinga saga,
bls. 110). Og Finnur Jónsson gerir í útgáfu sinni af íslendingabók
eftirfarandi athugasemd við ofangreindan kafla úr lienni: „sagt upp“