Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1968, Page 63

ÁLNIR OG KVARÐAR
67
og meöalmaSur, þeirri, sem þeir eru báðir að vitna í: „... Hamborgar-
alin var hér orðin tíðkanleg, sú er vér nú höfum, og 3 gjöra meðal-
manns faðm, en 12 fjóra faðma .. .“26 Með öðrum orðum: Það eru skv.
skoðun Páls 3 Hamborgarálnir, sem gera meðalmannsfaðm, en ekki
Sjálandsálnir og þá verður ein „Lögbókaralin“ % hlutar af Hamborg-
aralin, vegna þess að í meðalmannsfaðmi eru 3V2 „Lögbókaralin."
5. flokkur. Forn íslenzk alin.
1 þessum flokki er aðeins eitt alinmál og hefir Finnur Jónsson á
Kjörseyri skorið það á kvarða sinn. Þáð er 18 þumlungar danskir eða
47,1 sm. Ég hygg að Finnur hafi sett hana þarna til fróðleiks, ef til
vill eftir munnmælum sbr. hér á undan, en trúlegra er að hann hafi
markað hér lengd á framhandlegg méðalmanns, hina náttúrlegu alin.
Ekki tel ég neinar líkur til að Finnur hafi haft fyrir sér gamlan
kvarða með þessu máli á. Hinir fornu kvarðar eða stikur virðast
fyrir löngu vera komnir í glatkistuna. Þó má geta þess, að í ísl. fbrs.
I, bls. 307 neðanmáls nefnir Jón Sigurðsson kvarða, sem á voru
markaðar dönsk alin, Hamborgaralin og íslenzk alin, sem var þeirra
stytzt. Bæði er, að þetta gæti verið 54 sm alin sú, sem rætt var um
hér á undan (Jónsalin) og að þeir, sem þekktu grein Páls Vídalíns
úr Fornyrðum lögbókar Alin að lengd og meðalmaður gátu út frá
henni markað á kvarða sinn íslenzka alin, sem var sama sem % af
Hamborgaralin.
Fyrsti maður, sem mér er kunnugt um að hafi velt því fyrir sér,
hve löng hin forna íslenzka alin hafi verið er Páll lögmaður Vídalín.
Um það hefir hann skrifað langa grein, Alin að lengd og meðalmaður
og er hún prentuð í Skýringum yfir fomyrði lögbókar,27 Hann geng-
ur út frá því, að á dögum Magnúsar kóngs lagabætis hafi meðal-
mannsfaðmur verið talinn 3V2 alin. Síðan sýnir hann fram á með
mikilli röksemdafærslu, að menn hafi ekki verið hærri á þeim tím-
um en á dögum Páls sjálfs, en hann telur meðalmann á sínum tímum
vera 3 Hamborgarálnir réttar. Þar af leiðir, að forn íslenzk alin var
% hlutar af Hamborgaralin (--= 49,1 sm). Gallinn við þetta er sá, að
Páll vissi ekki hver var meðalhæð manna á 13. öld og enda ekki heldur
á hans eigin tímum, en miklu gat þetta þó ekki munáð.
Næst tekur Jón biskup Árnason þetta mál til yfirvegunar og kemst
að þeirri niðurstöðu, að forn íslenzk alin hafi verið jöfn Sjálandsalin,
en % hlutar af henni nefnir hann norska alin.28 Auk þess að Jón
misskilur orð Páls Vídalíns, þá lætur það undarlega í eyrum, að Jón
talar hiklaust um meðalfaðm og meðalmanns hæð sem 3 danskar