Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1968, Qupperneq 96

100
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
VIÐAUKI
um hugsanlegan höfund myndar Þjó'öminjasafnsins
af Finni biskupi Jónssyni.
Aage Nielsen-Edwin myndhöggvari og listmálari telur, að Vigilius Erichsen muni
vera höfundur aðalmyndarinnar af Finni biskupi. Eftirfarandi greinargerð er tekin
saman eftir athugunum hans:
„Vigilius Erichsen málari fæddist 1722, sennilega í Kaupmannahöfn, og lærði
hjá Wahl og Tuscher, tveimur Þjóðverjum, sem voru helztu andlitsmálarar í Kaup-
mannahöfn á sinni tíð. Árið 1755 var honum neitað um að taka þátt í fyrstu gull-
medalíusamkeppninni, sem akademíið efndi til. Þegar hann varð fyrir barðinu á
harkalegri samkeppni frá Pilo, hinum allsráðandi sænska andlitsmyndamálara,
sem jafnvel er sagt að hafi grafið undan honum eftir megni, fór hann til Rúss-
lands 1757. Þar málaði hann konunglegar persónur, og þegar Katrín 2. varð
drottning 1762, varð hann eftirlætismálari hennar. Hann kom aftur til Dan-
merkur 1772, og þá var keppinautur hans, Carl Gustaf Pilo, farinn þaðan. Síðustu
10 ár ævi sinnar var hann helzti andlitsmyndamálari þar í landi. Hann málaði m.
a. hina ágætu mynd af ekkjudrottningunni Juliane Marie í fullri líkamsstærð.
Naut hann mikillar hylli hennar og annarra i konungsfjölskyldunni. í Listasafninu
í Kaupmannahöfn er myndin af Juliane Marie og nokkrar aðrar andlitsmyndir,
ásamt mynd af Katrínu 2. á hestbaki (í ca. hálfri stærð), en sú mynd er smækkuð
útgáfa af annarri í líkamsstærð í Listasafninu í Leningrad (Eremitage). Einnig
hefur hann málað Nicolaj Brorson biskup, (bróður sálmaskáldsins fræga, H. A.
Brorsons, biskups í Rípum), en þessa mynd hef ég því miður ekki séð. — Vigilius
Erichsen dó í Kaupmannahöfn 1782. Vinur minn, Henrik Bramsen listfræðingur,
skrifar í bók sinni „Dansk Kunst (H. Hirschsprungs Forlag, Kph. 1942, bls. 50):
„Órétt væri að segja, að Eric-hsen fegri fyrirmyndir sínar. Þvert á móti rannsakar
hann persónuleg sérkenni þeirra nákvæmar en flestir samtíðarmenn hans og sýnir
þau á þann hátt, að hver einstök andlitsmynd greinist skýrt frá hinum. Hann hefur
ríka tilfinningu fyrir andlitum, og persónur hans virðast manni einkennilega ná-
komnar". Þessi orð gætu verið skrifuð í tilefni af myndinni af Finni Jónssyni einni!
Ég hef lengi haft áhuga á hinni fersku og lifandi andlitsmynd Þjóðminjasafnsins
af Finni biskupi Jónssyni. Frá því ég sá myndina fyrst og komst að raun um, að á
henni er ekkert listamannsnafn, hef ég velt því fyrir mér, hver muni hafa málað
hana. Niðurstaða min er sú, að hún hljóti að vera eftir Vigiiius Erichsen, og rök
mín fyrir þessu eru þau, sem nú skal greina:
1. Myndin er máluð alveg eins og Erichsen málaði og við hana beitt gjörsamlega
sams konar aðferð og við myndina af Katrínu 2. í Listasafninu í Kaupmannahöfn.
2. Það voru ekki margir málarar i Kaupmannahöfn 1753—1754, sem hefðu
getað málað andlitsmynd á svo háu listrænu stigi. Carl Gustaf Pilo hafði allt
aðra aðferð og myndbyggingu, svo að eftir hann getur myndin alls ekki verið, og
Peder Als og Peter Cramer koma ekki heldur til greina í þessu sambandi, hvorki
að list né handbragði, og fleiri eru möguleikarnir ekki.
3. Vigilius Erichsen og Finnur Jónsson hafa verið samtímis í Kaupmannahöfn
(1753—1754). Finnur fór síðan til Islands og kom þangað 6. júlí 1754, en Vigilius
Erichsen fór til Rússlands, þó ekki fyrr en 1755, því að það ár reyndi hann að taka
þátt í samkeppni þeirri, sem fyrr var nefnd.
4. Myndin sýnir mann, sem hlýtur að vera um fimmtugt, en Finnur Jónsson var
einmitt á þeim aldri 1754. Auk þess er myndin litil og bersýnilega máluð á skömm-
um tíma, og það er einmitt þess vegna, að í henni er svo mikill innblástur og
ferskleiki. Það hefur ekki verið tími til að byrja á stærri mynd, til þess hefði þurft
fleiri setur, sem Finnur hefur naumast haft tóm til.