Lögrétta - 01.01.1936, Síða 15

33
LÖGRJETTA
34
tókst að bjarga málinu með því að fá ríkis-
þingið (Hage var þá formaður fjármála-
nefndar þar) til að setja það skilyrði fyrir
styrknum til Stóra norræna fjelagsins, að
síminn yrði lagður til Austf jarða og það legði
300 þús. kr. fram til landsíma. Svo tók H. H.
við lögunum fullbúnum, en gerði afardýra og
óhentuga samninga (85 au. orð). Þá vildum
við hafa Marconi þráðleysu milli landa, en
þræði yfir landið. Móti því barðist H. H. og
sigraði. Þar átti orðið til útlanda að kosta
15 aura. Mundi ekki mikið hafa sparast við
það á mörgum sviðum? Og reynzlan hefur
sýnt, að engin hætta var að byggja á þráð-
lausu sambandi. — Svo segir dr. Valtýr. En
við þetta má bæta því, að loftskeytasambönd-
in voru þá enn á tilraunastigi, eins og fyr er
sagt.
Menn munu hafa tekið eftir því, að fyrri
liðurinn í samþykt Bændafundarins snerti
ekki símamálið. I honum var skorað á þing-
ið, að afstýra þeim stjórnarfarslega voða,
sem sjálfstæði hinnar íslenzku þjóðar stæði
af því, að forsætisráðherra Dana undirskrifi
skipunarbrjef Islandsráðherrans. Þessi rödd
kom ekki, og gat varla komið, frá Valtýs-
flokknum gamla. Hún kom frá nýjum flokki,
sem upp var risinn í Reykjavík og nefndist
Landvörn. Þessi flokkur klofnaði út úr
heimastjórnarflokknum, er frumvarp hans
komst í gegn, vegna ákvæðisins, sem þar var
um flutning íslenzkra sjermála í ríkisráðinu
og varð eitt atkvæði móti frumvarpinu þegar
það var afgreitt til fullnustu á þingi 1903.
Það var atkvæði sjera Sigurðar Jenssonar
prófasts í Flatey. Landvarnarflokkurinn hjelt
því fram, að samþykt alþingis á flutningi ís-
lenzkra sjermála í ríkisráðinu þýddi innlimun
Islands í dönsku ríkisheildina, og þar sem
ráðherra íslands væri nú útnefndur af for-
sætisráðherra Dana, þýddi það, að hann væri
danskur ráðherra og yrði að víkja sæti með
dönsku stjórninni hvenær sem svo bæri undir.
Hannes Hafstein sagði, að þessu mætti
breyta, er ráðherraskifti yrðu hjer, hinn frá-
farandi ráðherra gæti þá borið ábyrgð á út-
nefningu eftirmanns síns. Það væri misskiln-
ingur, að ráðherra fslands þyrfti að fara frá,
þótt stjórnarskifti yrðu í Danmörku, og
reyndist þetta rjett, er til kom.
En ákvæðið um flutning sjermálanna í
ríkisráðinu stóð nú skýrt í stjórnarskrá ís-
lands, sem samþykt hafði verið af alþingi
nær einum rómi. Deilan um sjerstakt rikis-
ráð fyrir ísland hafði verið þungamiðjan í
kröfum Islendinga, og það var sú krafa, sem
danska stjórnin taldi raska ríkisheildinni.
Benedikt Sveinsson og Magnús Stephensen
höfðu báðir haldið því fram, að sjermál Is-
lands ættu ekki að ræðast í danska ríkis-
ráðinu. En þegar við lá, að Valtýskan sigr-
aði, varð búsetu ákvæðið smátt og smátt
það, sem megin áherzlan var lögð á í heima-
stjórnarflokknum. Landvarnarmenn stóðu
því á gömlum merg með kenningar sínar.
Þeir voru, eins og fyr segir, klofningur úr
heimastjórnarflokknum. Þó var formaður
þeirra og helsti forvígismaður fyrstu árin
gamall Valtýingur, Jón Jensson yfirdóm-
ari, bróðursonur Jóns Sigurðssonar forseta,
merkur maður og skapríkur, en nokkuð
óþjáll í framkomu. Flokkurinn var fámenn-
ur, en hafði hátt um sig og varð stúdenta-
fjelagið hjer í bænum herbúðir hans.
IV.
Jeg ætla að skýra nokkru nánar en jeg
hef þegar gert frá flokkaskiftingunni eftir
heimflutning stjórnarinnar. Björn Jónsson
ritstjóri var nú alment talinn aðalforingi
stjórnarandstæðinga. Hann var mikilhæfur
maður, eins og kunnugt er, og hafði með
löngum blaðamenskuferli sínum unnið sjer
rótgróið álit, að minsta kosti hjá nokkrum
hluta þjóðarinnar. Það var einkum verk hans
og samverkamanns hans við Isafold, Einars
H. Kvaran, að Valtýskan hafði náð svo
miklu fylgi meðal almennings, sem raun bar
vitni um. Björn var nú kominn um sextugt,
fæddur 1846, en hafði verið blaðamaður í full
30 ár, eða frá haustinu 1874. Hann hafði
verið hægfara í stjórnmálum alt fram til
þess, er Valtýskan kom fram á sjónarsviðið,
hafði aldrei fallist á stjórnmálakenningar
Benedikts Sveinssonar, þótt hann risi ekki
með afli gegn honum fyr en þá, og þau blöð,
sem Benedikt höfðu fylgt, Þjóðólfur og
Þjóðviljinn, höfðu ásakað Isafold um íhalds-
semi og fylgispekt við landshöfðingja. En