Lögrétta - 01.01.1936, Blaðsíða 39

81
LÖGRJETTA
82
sonar sýslumanns, og Bríet Bjarnhjeðins-
dóttir, sem lengi gaf út kvennablað og var
formaður Kvennrjettindafjelags Islands. En
fyrsta konan, sem sæti hlaut á alþingi,
var Ingibjörg H. Bjarnason, forstöðukona
Kvennaskólans í Reykjavík, systir Lárusar
H. Bjarnason. Þá var og aldurstakmark
kosningarjettarins fær úr 30 árum niður í
25 ár. En til þess að hin mikla fjölgun kjós-
endanna, sem stafaði af þessu tvennu, skyldi
ekki valda of miklum straumhvörfum alt í
einu, var ákveðið, að breytingin skyldi kom-
ast á smátt og smátt á 15 árum. Konungs-
kosningar voru afnumdar, en í stað þeirra
skyldu koma hlutfallskosningar um land alt
á 6 þingmönnum til efri deildar og skyldu þeir
kosnir til 12 ára, en helmingurinn fara frá
eftir 6 ár og nýir koma í þeirra stað. Við
landkjörið var kosningarrjettur bundinn við
35 ára aldur. Kjörtímabil þeirra þingmanna,
sem í kjördæmum voru kosnir, var haft 6
ár. Ráðherrum mátti nú fjölga með einföld-
um lögum, en tala þeirra var ekki ákveðin,
og landritaraembættið skyldi lagt niður, er
þeim yrði fjölgað. Tölu þingmanna skyldi
mega breyta með einföldum lögum. Þá var
og því ákvæði breytt, að fjárhagstímabilið
þyrfti að vera tvö ár og leiðin opnuð til ár-
legra þinghalda. 1 stjórnarskránni hafði áð-
ur staðið, að hin evangelisk-lútherska kirkja
skyldi vera þjóðkirkja á íslandi, en nú var
því við bætt, að breyta mætti þessu með
lögum og skyldu utanþjóðkirkjumenn ekki
skyldir til þess, að greiða kirkjunni gjöld, en
mættu eins greiða þau til háskóla íslands.
— Þetta voru miklar breytingar. Stjórnar-
skrárfrumvarpið var aftur samþykt á þingi
1914. En frá afdrifum þess í Danmörku verð-
ur síðar sagt.
Annað mál, sem lá fyrir þinginu 1913 og
mesta athygli vakti, var fánamálið.
Hjer á landi hafði lengi verið flaggað með
ólöggiltu flaggi, hvítum fálka á bláum feldi.
Það er sagt, að fálkamyndin í því flaggi hafi
verið eftir Sigurð Guðmundsson málara og
hafi flaggið fyrst verið notað á þjóðhátíð-
inni 1874. En svo reis upp krafa um það, ein-
hverntíma á árunum milli 1880 og 1890, að
fá fálkann inn í skjaldamerki Islands í stað
flatta þorsksins, sem lengi hafði verið þar.
Hafði m. a. dr. Valtýr Guðmundsson ein-
hvern tíma á æskuárum sínum haldið fyrir-
lestur um þetta mál, sem til er prentaður,
og Hannes Hafstein hafði kveðið háðbrag
um skjaldarmerki Islands og segir þar m. a.
að flatti þorskurinn eigi að kenna íslending-
um, að „láta þá sterkari flá oss og fletja
og fæða þá sterkari sjálfum oss á.“ En fálk-
inn á bláa feldinum var orðinn alment flagg
um alt land við hlið ríkisfánas danska, og
á póstskipunum dönsku og íslenzkum fiski-
skipum var hann oft uppi, en aldrei á þeim
stað, sem ríkisfánanum var ætlaður. I frá-
sögn alþingismanna af för þeirra til Dan-
merkur 1906 er þess getið, að fálkaflaggið
hafi alstaðar blakt við móttöku þeirra og á
borðum í veizlusölunum. Jeg man aðeins eftir
einu tilfelli þar sem óánægja kom fram frá
Dana hálfu út af notkun fálkaflaggsins. Það
var þegar Valhöll var vígð á Þingvöllum
sumarið 1898. Þá stóð svo á, að Daniel Bruun
kapteinn, sem á þeim árum fór hjer víða
um land til þess að rannsaka fornmenjar,
kom á Þingvöll með fylgdarmönnum sínum
úr leiðangri um landið kvöldið áður en vígslu-
hátíðin skyldi haldin, gisti þar og dvaldi þar
frameftir næsta degi. Fjöldi manna var þá
á Þingvöllum úr Reykjavík og nærsveitun-
um. Höfðu þeir Tryggvi Gunnarsson og Bene-
dikt Sveinsson staðið fyrir byggingunni og
Benedikt hjelt vígsluræðuna. Við vígsluna
var fálkaflaggið látið blakta yfir húsinu, en
ekki dannebrog. Varð Bruun kapteinn svo
reiður yfir þessu, að hann reið burt af Þing-
völlum í fússi og tók ekki þátt í hátíðar-
haldinu.
Nú vildu margir fá íslenzkan fána, sem
væri í samræmi við aðra fána Norðurlanda,
krossflagg, eins og þau höfðu, og sögðu, að
dýramyndir ættu ekki heima í flöggum, held-
ur aðeins í skjaldarmerkjum. Stúdentafje-
lagið í Reykjavík tók þetta mál að sjer og
hjelt fram bláum feldi með hvítum krossi,
og um þetta flagg er fánasöngur Einars
Benediktssonar kveðinn. Voru þeir landvarn-
armennirnir Bjarni frá Vogi og Benedikt
Sveinsson ásamt fleirum forvígismenn þess-
arar flagggerðar í stúdentafjelaginu. Guð-
mundur Björnson skrifaði reyndar manna
mest um þetta mál frá byrjun og hjelt einn-