Lögrétta - 01.01.1936, Blaðsíða 38

79
LÖGRJETTA
80
einir 13 menn eftir í sambandsflokknum, en
samt var hann fjölmennasti þingflokkurinn.
Næstur honum var bændaflokkurinn með 12
þingmenn. Er þetta fyrsta flokksmyndun
bænda á þingi og gengu í þennan nýja flokk
allir bændur, sem þar áttu sæti. I heima-
stjórnarflokknum urðu nú 8 þingmenn og í
sjálfstæðisflokknum 5. Tveir voru utan
flokka: Sigurður Eggerz og dr. Valtýr.
Lárus H. Bjarnason hafði einkum haft
forgönguna í því, að rjúfa sambandsflokk-
inn og fá heimastjórnarmennina til þess að
segja skilið við hann. Var fylgi hans við
Hannes Hafstein nú lokið, og andstaða Lár-
usar gegn honum magnaðist meir og meir
eftir því sem á þingið leið. Margir menn í
heimastjórnarflokknum höfðu lengi haft mik-
ið álit á Lárusi, eins og vert var. En þar voru
líka áhrifamenn, sem aldrei gátu felt sig við
hann, og var það eitthvað í framkomu hans,
fremur en skoðanaágreiningur, sem því olli.
Er nú skemst af að segja, að Lárus gerði
Hannesi alt til skapraunar á þessu þingi, sem
hann mátti, og hafði til þess fylgi nokkurra
gamalla heimastjórnarmanna. Þeir gáfu
Hannesi það að sök, að hann hefði með sam-
tökum við gamla andstæðinga gengið á snið
við heimastjórnarflokkinn og ekki metið
kosningasigur hans að verðleikum. Varð þessi
andstaða gamalla flokksmanna gegn Hannesi
ekki síst eftirtektar verð og óvinsæl af al-
menningi vegna þess, að meðan á þingi stóð
varð Hannes fyrir þeirri sorg, að missa konu
sína, og tók hann sjer það svo nærri, að
hann var varla mönnum sinnandi um tíma
á eftir. En á þessum tíma voru áhugamál
hans í þinginu feld, eitt eftir annað, með
atfylgi Lárusar og hans manna.
Lárus var þá formaður í heimastjórnarf je-
laginu Fram og áleit fylgi sitt þar mikið. En
þar urðu átökin eftir þingið. Lárus boðaði
til fundar í nóvember og hafði haft mikinn
viðbúnað til þess að fá þar sigur. Þetta varð
úrslitafundur og allróstusamur. Sá, sem harð-
ast gekk þar fram gegn Lárusi, var Eggert
Claessen. Hann kom ekki fyr en fundarhúsið
var troðfult og ætluðu dyraverðir Lárusar
að varna honum inngöngu, en hann ljet hend-
ur skifta og ruddist inn. Fleiri ryskingar áttu
sjer stað á fundinum milli fylgismanna og
andstæðinga Lárusar. Umræður urðu harðar
og hlífðarlausar á báða bóga. En Lárus
reyndi það, er til kom, að hann hafði mis-
reiknað fylgi sitt í flokknum. Þar var sam-
þykt svohljóðandi tillaga með miklum meiri
hluta: Með því að fundurinn telur Hannes
Hafstein færastan allra núlifandi íslendinga
til ráðherrastöðunnar, lýsir hann megnri óá-
nægju yfir tilraunum þeim, er gerðar voru
á síðasta þingi af hálfu nokkurra heima-
stjórnarmanna, þar á meðal þingmanns
Reykvíkinga, til þess að veikja stöðu hans
og bola honum úr sæti.
Lárus varð nú að víkja úr formannssæt-
inu í Fram og Eggert Claessen kom í hans
stað. Við þingkosningar næsta vor bauð
Lárus sig aftur fram í Reykjavík. Hafði hann
eftir ósigurinn í Fram stofnað blað til fylgis
sjer. En hann náði ekki kosningu og var
þingmenska hans þar með á enda. Hann kom
aldrei fram á stjórnmálasviðið eftir þetta.
En þótt svo færi sem hjer hefur verið sagt,
þá má þess minnast eigi síður, að hann hafði
lengi barist þar hraustlega í fararbroddi þess
flokks, sem hann fylgdi, og unnið honum
margt gagn. Hann andaðist 1935.
Á alþingi 1911 hafði verið samþykt frum-
varp um breytingar á stjórnarskránni, eins
og fyr er um getið. Nú var það mál aftur
tekið upp á þinginu 1913, en þó ekki þannig,
að frumvarpið frá 1911 væri samþykt á ný.
1 því hafði ákvæðið um uppburð íslenzkra
mála í ríkisráðinu verið felt burt, og Krist-
ján Jónsson hafði skýrt þinginu frá, að þess
vegna mundi frumvarpið ekki ná staðfest-
ingu. Áttu ummæli I. C. Christensen, sem jeg
skýrði frá í síðasta erindi, við þetta, þar sem
hann sagði, að íslendingar þyrftu ekki að
hugsa til þess, að koma kröfum sínum fram
um neinar krókaleiðir. Nú var það í hinu nýja
frumvarpi lagt á konungs vald, hvar málin
skyldu borin upp, og var öllum það ljóst, að
hin gamla venja mundi haldast. 1 þessu
stjórnarskrárfrumvarpi voru margar og
miklar umbætur á eldri stjórnarskrá. Fyrst
og fremst það, að konur fengu þar kosninga-
rjett og kjörgengi til jafns við karlmenn.
Voru það einkum tvær konur, sem barist
höfðu hjer fyrir rjettindum kvenna: Þor-
björg Sveinsdóttir, systir Benedikts Sveins-