Lögrétta - 01.01.1936, Page 27

LÖGRJETTA
58
57
Gunnar Ólafsson kaupmaður feldi frumvarps-
mann í Vestur-Skaftafellssýslu. Þetta var
mikið hrun í flokki heimastjórnarmanna.
Voru 24 menn kosnir af frumvarpsandstæð-
ingum, en aðeins 10 frumvarpsmenn. Þeir
voru þessir: Hannes Hafstein og Stefán í
Fagraskógi í Eyjaf jarðarsýslu, Pjetur á
Gautlöndum í Suður-Þingeyjarsýslu, Jóhann-
es Jóhannesson í Norður-Múlasýslu og á
Seyðisfirði dr. Valtýr Guðmundsson, sem nú
fylgdi sambandslagafrumvarpinu og var
skilinn við sinn gamla flokk; Jón í Múla og
Jón Ólafsson í Suður-Múlasýslu, sjera Eggert
Pálsson og Einar á Geldingalæk í Rangár-
vallasýslu og Jón Magnússon í Vestmanna-
eyjum. — Þá tvo nefndarmennina, sem falln-
ir voru, Lárus H. Bjarnason og Stefán skóla-
meistara, setti Hannes inn í konungkjörnu
sætin á þingi. Steingrímur Jónsson var áður
konungkjörinn. Als hafði Hannes þá eftir
koningarnar 16 þingsæti móti 24.
Sjálfstæðismenn bárust mikið á eftir
þennan stóra kosningasigur, og töldu heima-
stjórnarmenn ekki geta átt framar neina
uppreisnar von. Það kvað við hjá þeim, að
svo skyldi verða frá heimastjórnarmönnum
gengið, að ekki yrðu þeir framar kosnir í
hreppsnefnd nokkurstaðar á landinu, hvað
þá heldur meira.
Hannes Hafstein sagði ekki af sjer, þrátt
fyrir kosningaósigurinn, og sat fram til
þings, en það kom saman um miðjan febrúar
1909. Var oft verið að ala á því í blöðum
frumvarpsandstæðinga, einkum ísafold, að
hann ætti að víkja. Um þetta var kveðið:
Hannes situr, Hannes situr,
heldur sjer í frumvarpsslitur,
um hann gustar goluþytur,
goðið samt á stalli þreyr.
Óvinir þá í hann narta,
er honum skift í þrenna parta,
einn skal hæst á hástól skarta,
hitt eru bara dónar tveir.
Hvenær ferðu? æpir Isa,
aðrir fiskar segja: Heyr.
Anzar Hannes: Aldrei meir!
Þegar þing kom saman, lagði Hannes fram
fjölda frumvarpa, þar á meðal sambands-
lagafrumvarpið og stjórnarskrárfrumvarp,
sniðið eftir því, með mörgum breytingum frá
gildandi stjórnarskrá, fjárlög, sem ráðgerðu
ýmsar framkvæmdir, sem fyrir honum vöktu,
frumvörp um stofnun háskóla, um almennan
ellistyrk, um fiskimat, um vátryggingarf jelag
fiskiskipa, um meðferð skóga, um byggingar-
sjóð opinberra bygginga o. fl. Það leit helst
svo út af öllum undirbúningi hans undir þing-
ið, að hann hugsaði sjer að sitja áfram. Hann
lýsti því yfir, að hann viki aðeins fyrir van-
traustsyfirlýsingu, og ef þingið ætlaðist til
stjórnarskifta, skyldi það sem fyrst búa sig
undir að koma henni fram. Vantraustsyfir-
lýsingin var samþykt, og eftir nokkrar við-
sjár innan meirihluta flokksins var bent á
Björn Jónsson sem ráðherraefni. Höfðu fjór-
ir menn komið til greina við fyrstu atkvæða-
greiðslu. Fjekk Björn 9 atkv., Skúli 6, Krist-
ján Jónsson 6 og Hannes Þorsteinsson 3. En
Kristján bað sig undanþeginn og f jekk Björn
þá 15 atkv., Skúli 8 og Hannes 1. Konungur
kvaddi forseta þingsins á fund sinn áður en
hann rjeði af, hverjum hann fæli ráðherra-
stöðuna, en forsetar voru: Björn í samein-
uðu þingi, Kristján Jónsson í efri og Hannes
Þorsteinsson í neðri deild. Þeir fóru utan og
varð Björn fyrir valinu, eins og þingið hafði
ætlast til. Skúli Thoroddsen varð þá forseti
sameinaðs þings.
1 Kaupmannahöfn áttu forsetarnir tal
bæði við konung og forsætisráðherra Dana,
sem nú var N. Neergaard, einn af sam-
bandslaganefndarmönnunum, en I. C. Christ-
ensen hafði sagt af sjer vegna Albertimál-
anna, sem vakið höfðu mikið hneyksli í
Danmörku. Neergaard birti í Ritzeau-skeyti
skýrslu um viðtal sitt við forsetana. Þar
segir:
Alþingisforsetarnir þrír settu fyrst fram
kröfur sínar, þ. e. meiri hluta alþingis, í
stuttu máli, en í höfuðatriðunum er þar
farið fram á persónusamband við Danmörku,
og lýsti forsætisráðherra því yfir, að stjórn-
in (danska) hlyti að telja þá málaskipun
öldungis ófáanlega. Síðan voru nánar rædd
einstök atriði í nefndaruppkastinu og ljetu
hinir íslenzku stjórnmálamenn uppi þær
mótbárur, er þeir hefðu fram að færa gegn
þeim, ef svo færi, að hugsað væri um frek-
ari samninga á þeim grundvelli, þ. e. innan