Óðinn - 01.01.1921, Page 85

ÓÐINN
85
breiddi sólskinsslæöur yfir ellimörkin og hrukkurnar,
pólt hann ljeti fleira en tóbakið snerta tungu sína. Jeg
reykti vindling minn í makindum og mælti glaðlega, án
þess að taka beint tillit til svars hans:
»I*ú getur þó að minsta kosti sagt mjer, hver ósk þín
er í þessu máli«.
»Ósk min!« endurtók hann. »Ojá, mín ósk er það, að
öll Canada væri islensk. Reyndar ættu Bandaríkin að
fylgja með, því það var Leifur, sem fann Ameríku lyrst-
ur manna. Og Leifur Eiríksson var íslenskur maður,
þótt Norðmenn sjeu altaf að reyna að hnupla honurn
frá okkur«.
»Vertu nú ekki að þessum útúrdúrum, þótt þú raun-
ar gefir til kynna með þeim, að þú viljir að íslenskt
þjóðlíf haldist hjer við ef mögulegt er«.
»Já, ef það er mögulegt! En enskir skólar og alt eig-
inlega enskt, smátt sem stórt, nær ungdóminum á sitt
vald, þótt við þessir gömlu, sem hingaö fluttumst, sjeum
fiestir utan við það eins og hringiðurnar«.
Sveinn þagði um stund. Horfði norður eftir fjörunni,
og tók svo til máls um leið og hann benti mjer á ung-
an mann og unglingsstúlku, sem voru þar á gangi með
fram Vatninu.
»Líttu bara á! Þetta er nú hún Stína dóttir mín eins
og þú sjerð, með einhverjum enska gosanum ofan frá
Winnipeg. Máske þú þekkir hann? Jeg trúi hann heiti
Sinkill eða einhver skrattinn svoleiðis, Hvar heldurðu
þjóðlífið hennar lendi? Ha, ha! Parna má maður ekki
sleppa þeim frá sjer þessum stelpuöngum, án þess Ensk-
urinn gleypi þær.
»Eru þau trúlofuð?« spurði jeg án þess að grenslast
frekar eftir manninum, sem jeg þóttist vita að hjetiSin-
clair, en kannaðist ekkert við.
»Jú, jú. Hvað heldurðu? Ælla að gifta sig í næsta
mánuði«.
aPótti þjer það verra?«
»Ja, víst þótti okkur það nú lakara, hjónunum. En
til hvers er það? Við þessi gömlu megum hafa það eins
og hvert annað liundsbit, og þakka fyrir þegar það
kemst svo langt að einhver presturinn leggur blessun
sína yfir þau. En það er jeg þó viss um að tíu sinnum
er það skárra hjer niður frá en uppi í Winnipeg. Peir
segja annars Ijótt af þvi þar«.
»Nú, var það ekki þar sem hún trúlofaðist«?
»Jú-jú. Hún vildi nú vitlau's fara uppeftir í vist til að
vinna sjer inn peninga fj-rir fínni fötum handa sjer en
hún fjekk hjá okkur. Og svo tók — jæja, hann þessi
þarna við henni«.
»Pekkir þú hann nokkuð?«
»Hvað ætli jeg þekki hann — enskan manninn! Nei,
jeg held nú ekki. Hann vinnur í einhverri búð í Aðal-
strætinu, fyrir góðu kaupi að sagt er. Og reyndar lítur
hann nú almennilega út, strákgreyið. En þarna sjerðu
hvernig viðhald þjóðernisins okkar fer. Ekki kennir
hún honum íslensku. Hún er töpuð og horfin eins og
dropi í hafið«.
Svo bætti hann við eftir litla umhugsun:
»Og annars erum við öll dropar, finst þjer það ekki?«
»Jú, en mjer stendur ekki á sama í hvaða hafi minn
dropi lendir«, svaraði jeg.
»Pað er einmitt það, sein jeg hefi alt af verið að
hugsa um. Auðvitað þekki jeg marga, sem segja að sjer
sje sama, en jeg held nú raunar að það sje ekki insta
alvara þeirra allra«.
»Hefur þjer aldrei komið til hugar að flytja þig al-
farinn aftur heim til íslands?«
»Ónei, ekki eiginlega. Mjer hefur alt af fundist að mjer
væri það ómögulegt. Hvað ætti jeg, gamall maðurinn,
að gera heim? Jeg kom hingað tvitugur að aldri og
eiginlega er alt lífsstarf mitt hjer, og hefur blessast von-
um fremur, en þeir sem jeg þekti heima eru flestir
dánir eða komnir til Ameríku. Jeg gæti ekki kastað vel
mældum fjörutíu árum burtu af baki mjer eins og ein-
hverjum pjönkum, sem maður bæri bæjarleið«.
»En hefurðu samt ekki þráð að vera kominn lieim?«
»Jú, jeg hef oft hugsað heim, þegar jeg hef setið við
gamla kofaræfilinn minn, sem jeg bygði hjerna fvrst i
baslinu. En þrá mín heim hefur aldrei komist lengra en
að hugsa. Fyrst voru engin tiltök vegna fátæktar, en þá
var heimþráin sárust. Svo þegar börnin fóru að komast
á legg, þá var þetta land þeirra föðurland. Og þau geta
aldrei sjeð ísland með þeim augum, sem við hjónin
sjáum það. Svona er jeg hræddur um að sje með flesta
þá sem hjer fæðast, því það veit jeg, að margir hafa
færra að segja Fjallkonunni okkar til hróss við börnin
sín en við. Jeg veit meira að segja að sumir bera kala
í brjósti til liennar af landnámsmönnum hjer i álfu, og
má þá nærri geta hve lilýjan hug börn þeirra fá á
landinu. — Jeg þekki fólk sem flutt var af hrepnum
heimanað, sem hefur herfilegustu sögur að segja af með-
ferðinni. Sumir segjasl hafa verið svangir, þrælkaðir og
barðir, strákarnir, og telja íslandi alt til lasts og níða
það á allar lundir. Vilja helst að alt íslenskt hverfi hjer
sem fyrst, þótt margir þeirra kunni raunar ekkert ann-
að mál en íslenskuna sína. Peim þykir alt gott sem hjer-
lent er, og vilja að börn sín geymi ekkert af því sem
islenskt er. Pú sjerð að hjer er við ramman reip að
draga. Auðvitað er margt orðið breytt heima og flest
til batnaðar, eftir þvi sem frjettist i brjefum og blöðum.
Pú veist nú náttúrlega betur um þetta en jeg. — Eru
ekki fimm ár síðan þú komst að heiman?«
»Jú, fimm ár í ágústmánuði í sumar. Og veit jeg, eftir
þeirri þekkingu, sem jeg hef reynt að alla mjer, bæði
hjer og heima, að íslandi, á sinn liátt, fer hlutfallslega
eins fram nú orðið og þessu landi, þegar tillit er tekið
tíl alls. Pólt í raun og veru að ísland og Ameríka verði
aldrei borin saman af nokkurri skynsemi. Pað er sem
fjallalækurinn; hún sem hjeraðsfljólið. En breytingar
heíma eiga sumir hjer bágt með að skilja. Það fer fyrir
þeim eins og manni einum, sem jeg þekki, er fluttist
til Manitoba á fyrstu frumbýlingsárunum og fór svo
heim til íslands eftir nokkur ár, og hefur nú dvalið þar
um 30 ár. Hann sjer enn þá i anda Winnipegborg, sem
örlílið þorp smárra húsa og fárra manna, og uxana
ganga kófsveitta og seinfæra fyrir smáplóg bóndans. Og
þegar liann segir sögur þaðan, þá segir hann aldrei að
svona hafi það verið vestra fyrir 30 árum síðan, heldur
segir hann blátt áfram að þannig sje það nú vestra.
— Alveg sama þótl lionum sje sagt að nú standi hver
stórbyggingin við aðra. Winnipeg og fólksfjöldinn þar
sje meira en helmingi meiri en á íslandi, og hestarnir
hafi fyrir langa-löngu tekið við plógdrættinum af uxun-