Óðinn - 01.01.1921, Blaðsíða 86

86
ÓÐINN
um, og nú sjeu dragvjelar teknar við af þeim og knýi
áfram margristuplógana. Hann heldur það alt saman
bara auglýsingaskrum og segist hafa verið nógu lengi
vestra til að þekkja úr þeim grobbið. Þannig halda
menn hjer að alt standi í stað heima síðan þeir lögðu af
stað fyrir 20—30 árum síðan, og það sjeu aðeins bjálka-
kofarnir þeirra sem timinn megni að breyta í timbur-
hús. En látum þá eiga sig. Og sumir hafa líklega ástæðu
til að lála sjer vera í nöp við fólkið heima og óblíð-
una margtugðu, en samt hefðu þeir átt að geta metið fegurð
náttúrunnar og andlegu fjársjóðina —hafi þeir þekt þá.
En þeim, sem þykir aðeins vænt um það sem þeir geta
borðað, verða Sljetturnar frjófu nægileg fegurðarútsýn.
Pessir menn hafa valið og hafnað. Peir eru flestir týnd-
ir og Iíklegast liggur sökin hjá heimaþjóðinni — í heima-
blóðinu, því miður. En jeg sje eftir öllum þeim sem
ísiandi unna, að hverfa sjálfum sjer með sínum í bræðslu-
pottinn hjer. ísland má ekki missa þá og þeir mega
ekki missa ísland. Pessari þjóð og þessu landi munar
ekkert um okkur. Hjer erum við og verðum hafsdropi.
Heima gætum við myndað heila á. — Pegar forfeður
okkar bygðu ísland, þá gáfu þeir því tungu sína og
sögu, siði og yfirbragð. Pegar við komum hingað, er
þess óbeinlínis krafist af okkur að við skellum söguna
aftan af okkur en tunguna að framan, tökum upp nýja
siði og fáum nýtt yfirbragð.
Hjer eru tvenn landnám ólik.
Við göngum undir jarðarmen alt annara landshátla,
en við höfum átt að venjast. Hálfum okkur verðum við
að gleyma — hljótum jafnvel að gerbreyta hinum helm-
inginum, svo hann geti þrifist í landi þessu, að ekki
sje minst á útlendingsnafnið, sem klingdi i eyrum inn-
flytjandans eins og skrílsyrði götustráka.
Pað er ekki glámskygni, heldur starblinda, hjá fs-
lendingunum sem fyrst fluttust hingað og teijast nú lær-
dómsmenn hjer, að stara stöðugt á illviðri íslands að
baki, en horfa aldrei rannsóknaraugum til framtíðar-
innar þar.
Frumburðarrjett sinn og barna sinna hafa þeir varð-
veitt Iítið betur en Esaú forðum daga. Móðurmál sitt
kenna þeir börnunum aðeins að hálfu leyti — svo þau
skiiji það sem þeir þurfa að tala við þau. Oft er það
sökum þess að foreldrarnir geta eigi mælt á öðru máli.
Vanalegast lesa börnin alt á enskri tungu, en þekkja
lítið sem ekkert til íslenskra bókmenta, fornra eða
nýrra. Arineldurinn helgi vermir of sjaldan hjörtu barn-
anna hjer.
Skólagangan, sem alt átti að kenna, en sem margur
íslendingurinn er nú búinn að reka sig á, að er alls-
herjar steypimót, sem eyðir flestum sjerkennum barns-
ins, og virðist oftast kjarnlítil, þótt lyrirferð lærdóms-
ins sje ærið nóg — verðnr því sú arðlaus uppspretta,
sem unga kynslóðin hjerfædda verður að liafa fyrir
svölunarlind sálarinnar. Vjer, sem fullorðnir ílyljumst
hingað hreytumst nauðugir, viljugir, og verðum að lok-
um annarleg mynd í þjóðernislegum skilningi. — Heim-
förin er það eina, sem getur fyllilega bjargað okkur frá
ætternisstapanum — íslenskum aldurtila«.
»Heimförin segir þú!« svaraði bóndi og ræskti sig.
»En að hverju ættu íslendingar hjeðan úr álfu að hverfa
heim? — Ráðast í vinnumanna- og vinnukonustöður?
Verða bændur, sjómenn, kaupmenn og því um líkt?«
»Já — því ekki það? — Verða alt það sem þeir voru
og eru og meira til. — fsland sefur ennþá í tilliti til
barna sinna sem fluttu vestur um haf. Það hefur aldrei
gert neitt í þá átt að ná þeim aftur heim — máske
þvert á móti. Nýjar öldnr hafa risið og munu rísa hjer,
til að reyna að varðveita það sem íslenskt er vestra,
en þær falla aftur ■— flestar. Umhverfið er óhentugt og
blöndunin er orðin of mikii til þess að þær komi að
fullum, almennum notum. Stór partur giftist út úr þjóð-
inni og týnist — flest. En ef íslendingar heima hæfust
nú handa og gerðu heimförina greiðari og útvegina
fleiri og auðnuvænlegri fyrir okkur en verið hefur, þá
myndu stórir hópar flytja heim aftur. Og jeg skil ekki
annað en íslendingar heima gætu gert þetta, og þeir
ættu að gera það strax. Hefðu átt að vera byrjaðir á
þvi verki fyrir mörgum árum síðan«.
»Jú-ú. — En þú færð aldrei það fólk, sem hjer vinn-
ur sorpvinnu, til að stunda sömu atvinnu heima. Pað
er nú skrítið, en það er nú svona samt. Og hveitibænd-
urnir er jeg hræddur um að myndu sakna akranna
sinna hjerna«.
»Máske. En það eru undarlegir menn, sem ekki vilja
vinna það starf fyrir föðurlandið, sem þeir þykjast ekki
of góðir að vinna í hverju öðru landi sem er —
það er að segja ef kaup og önnur skilyrði væru hin
sömu. En hvað bændunum viðvíkur, þá sýnist mjer að
sumir þeirra kunni því alls ekki illa að setjast í helgan
stein í bæjum og borgum eftir vel unnið dagsverk. Pví ekki
að setjast að í ættarlandinu og njóta þar í ellinni ávaxta
af starfi sínu? Petta gera Englendingar sem hingað
flytjast og margar aðrar þjóðir í smærri og stærri stíl,
eins og t. d. ítalarnir. — Hvað lítið hefur flutst heim
aftur af vesturförunum, sem margir hverir hafa aðeins
komið í fyrstu til að sjá sig um, eins og jeg, þótt við-
staðan hafi orðið ærið Iöng, er íslendingum heima að
kenna meir en okkur. Hvenær setn heimflutningurinn
byrjar, þá koma margir, margir. Pessa miklu þjóð mun-
ar ekkert um þá tölu, en það er einlæg trú mín að sá
viðbætir yrði heillaríkur fyrir ísland. Og sá austuiflutn-
ingur tengdi austrið og vestrið miklu tryggari böndum,
en nú eiga sjer stað«.
»Mikil er trú þín! En jeg segi nú fyrir mig að jeg
flytst aldrei heim. Aldrei álfarinn. Jeg get það ekki. Og
jeg er hræddur um að margir muni segja það saraa.
Jeg finn það á mjer að jeg ber lijer beinin. Börnin mín
telja þetta land föðurland sitt og fengjust ekki til að
fara heim með okkur hjónunum til að seljast að, þótt
við gætum selt bú og jörð hjer. En með þeim hjer verð-
ur ellin okkur Ijettbærari en án þeirra á fslandi.
Pað er margur aldraður maðurinn hjer, sem gelur tekið
undir, af alhug fullum sorgar, með skáldinu, sem segir:
Jeg á orðið einhvernveginn
ekkert föðurland.
Við landnemarnir erum milliliðir — fæddir til að
deyja ættþjóðinni — deyjum til að skapa hina óskildu.
Mynd okkar heima hverfur — er horfin, og hjer endist
hún lítið lengur en frumbýlin okkar, sem jöfnuð eru
smátt og smátt við moldu fyrir nýhýsum — nýjum end-