Eimreiðin - 01.01.1896, Blaðsíða 5

5
gilda grundvallarlögin 28. júili 1866 auk pess ehki par i landi; og enn fremur ber
þess að gæta, að samkvæmt hinum tilvitnuðu lögum (p: stöðulögunum) nær hin
almenna grundvallarlagalega löggjöf og stjórn að eins að nokkru leyti til íslands.
í því efni koma nefnilega aö eins þau málefni til greina, sem eru ekki beinlínis
talin til hinna sjerstöku íslenzku mála í tjeðum lögum.«
Það verður nú að álíta, að með þessu sje sannað, að þótt
upprunalega væri svo til ætlazt, að grundvallarlögin skyldu einnig
ná til Islands, þá sjeu þau allt fram á þennan dag ekki búin að
öðlast gildi þar, og það eru heldur ekki miklar líkur til, að þau
öðlist nokkurn tíma gildi á íslandi.
Eptir þennan útúrdúr sný jeg mjer aptur að stöðulögunum.
Skoðanir manna á þessum lögum eru mjög sundurleitar í Dan-
mörku og á Islandi. Eins og kunnugt er, vóru þessi lög að eins
samþykkt af löggjafarvaldi Dana, án þess að alþingi ætti þar nokk-
urn hlut í, en vóru síðan auglýst á íslenzku á íslandi. Að lögin
vóru þannig til orðin leiddi til þess, að næsta alþingi, sem haldið
var eptir að þau komu út, mótmælti þeim og lýsti því yfir, að
það gæti ekki viðurkennt, að þau væru bindandi fyrir ísland í því
formi, sem þau nú lægju fyrir í. Og enn eru þeir til á íslandi,
sem af sömu ástæðum hreint og beint neita gildi þeirra að því er
ísland snertir. Þeirra skoðun er, að þau sjeu bindandi fyrir Dan-
mörku, en ekki fyrir ísland. Jeg get þó ekki viðurkennt, að þessi
skoðun sje rjett. Fyrst og fremst eru hin þýðingarmestu ákvæði
þeirra greina, er ræða um stöðu íslands í ríkinu, tekin upp í
stjórnarskrá íslands, og um gildi hennar hafa ekki einu sinni hinir
sömu menn látið nokkurn vafa í Ijósi; en þó ekki sje tekið tillit
til þessa, þá getur ekki leikið nokkur vafi á því, að lögin gildi á
íslandi, þar sem þau hafa verið auglýst þar á vanalegan hátt á
íslenzku, sem á þeim tíma, þegar lögin vóru gefin út, var nægi-
legt til þess að dönsk lög öðluðust gildi á íslandi, þegar það var
gjört eptir skipun konungs. Aptur á móti verð jeg að álíta, að
alþingi hafi haft fulla ástæðu til að mótmæla lögunum. Alþingi
átti fulla heimting á, að frumvarpið hefði verið lagt fyrir það áður
en það var gjört að lögum, og úr því þetta var ekki gjört, var
það ekki nema eðlilegt, að þingið mótmælti þeirri aðferð, er beitt
var við þessa lagasmíð. En þessi mótmæli gátu auðvitað ekki
raskað. gildi laganna. Þau gátu að eins gjört það öllum lýðum
ljóst, að lögunum hefði verið neytt upp á íslendinga með valdboði
(oktroyeret) — ekki af ríkisþinginu, því það hafði alls engan rjett
til þess, heldur af stjórninni eða konunginum sem einvaldskonungi,