Eimreiðin - 01.01.1896, Blaðsíða 45

45
hafa ekki verið neinar kræklóttar smáhrislur, sem uxu á íslandi í þá daga;
fundizt hafa trjástofnar 3—5 fet á þykkt (flattir) og 30 fet á lengd og
hefur það aðeins Verið lítill bútur neðan af geysimiklu trje, þvi ekki
vottaði fyrir greinum. Þetta var á WMbcewtimabilinu og er það miðkaflinn
á nýjuöldinni.
Pessi gróður hefur þrifizt og blómgazt um langan aldur eins og
sjá má áf þykkt surtarbrandslaganna, en einn góðan veðurdag byrjuðu
gosin aptur; hraunflóð runnu yfir skógana, ruddu um trjánum og bældu
þau niður, hver hraunbreiðan kom á aðra ofan, svo að trjábolirnir flött-
ust út og fergðust saman i hellu; það er nú surtarbrandur.
Surtarbrandslög með sviplíkum gróðri hafa fundizt viðar á norður-
hveli jarðar, allt norður á Grinnelland, sem liggur fyrir norðan 81. breidd-
arstig; meðalhiti árs er þar nú um -f- 200 C. og er það með köldustu
stöðum á jörðunni. Pað er fátt merkilegra i jarðfræðinni en þessar jurta-
leifar; þær sýna, að fyrir ekki alls löngu (i jarðfræðislegum skilningi)
hefur verið gott og blitt loptslag i þessum klakalöndum, sem nú eru, og
auk þess verður af þeim (og mörgu öðru sem eigi mun nefnt hjer)
ráðið, að á þessum timurn hefur i norðurhöfum verið mikið land, sem
nú er sokkið i sæ; þá var t. a. m. Island áfast við Grænland og Skotland.
Eptir þvi sem næst verður komizt, munu þessar undarlegu breyt-
ingar á loptslaginu stafa af þvi, að heimsskautið hefur flutzt úr stað
og hefur Island, þótt ótrúlegt megi virðast, á miocentimabilinu legið
talsvert sunnar á hnettinum en nú.
Nýlega hefur verið stofnað fjelag til þess að brjóta kol i Færeyjum
og gjöra sumir sjer miklar vonir um það fyrirtæki; era kolin þar innan
um blágrý'tislög eins og á Islandi og aldurinn likur.
Á Borgundarhólmi er dálitið af kolum frá /wratímabilinu; það er
miðkafli miðaldarinnar; kolin vóru grafin fyrir nokkrum árum, en nú
er þvi hætt, þvi kolin vóru svo ónýt. I Sviaríki er nokkuð af kolum
frá fr/aitímabilinu, það er næst á undan júra. Kolin eru við Höganás,
skamrnt frá Eyrarsundi, og fæst þó svo mikið árlega, að á mörgum
járnbrautum á Skáni eru eingöngu notuð sænsk kol. Pað mætti nú
ætla, að kolalögin væru einnig fyrir handan sundið, yfir á Sjálandi, en
svo er ekki. Svo illa vill til, að sprunga mikil er í jörðunni undir
Eyrarsundi og hefur landsspildan með kolunum sokkið til undirdjúpanna;
hafa Danir þar mikils í misst. Og eins og það er dásamleg niðurröðun,
að vjer skulum geta haft gott af þvi sólskini, sem upplýsti jörðina ein-
hvern tíma á kolatímabilinu fyrir mörgum miljónum ára, eins er það
bagalegt, að kolalögin eru mjög svo opt sprangin i sundur og hafa
stórar landræmur sokkið svo djúpt, að steinkolin opt og tiðum nást
alls ekki.
Hvergi í Evrópu er eins mikið um steinkol og á Englandi, og ná
kolalögin þar yfir 480 ferh. milur. Litið er það þó i samanburði við
steinkolaauð Norðurameriku; kolalögin taka þar yfir meira en 20 sinnum
stærra svæði en á Englandi, og eitt einasta steinkolalag, Pittsborgarlagið
í Pennsylvaniu, er 690 ferh. mílur að flatarmáli. Nýlega hafa menn
komizt að þvi, að Kina jafnast fullkomlega á við Norðurameríku að
kolaauði, og kváðu allar ástæður þar vera hinar haganlegustu; þó má
varla heita, að þar sjeu grafin kol enn þá. í Schanzihjeraðinu einu ná