Eimreiðin - 01.01.1896, Blaðsíða 16

16
hjer dáiítilli viðbót, sem í þessu efni hefur verulega þýðingu. I
i. gr. stöðulaganna stendur nefnilega: »ísland er óaðskiljanlegur
hluti Danaveldis með sjerstökum landsrjettindum«. Þegar menn
lofa þessari viðbót að fylgjast með, og menn hins vegar gá að
því, að breytingar þær, sem farið er fram á, snerta að eins skipun
hinna sjerstoku mála, en þar á mót ekki skipun hinna almennu mála,
þá verður sannarlega ekki sagt, að þetta skipulag geti eigi sam-
rýmzt stöðu Islands að lögum.
4. Loks á þetta skipulag að leiða til þess, að stjórnarvald
hinna sjerstöku mála íslands yrði »óháð hæði liinni annari stjórn
ríkisins og eins rikisráðinm. Já, náttúrlega. En þetta er einmitt
það, sem það líka ætti að vera samkvæmt hinni gildandi stjórnar-
skipun landsins nú. Samkvæmt hinni gildandi stjórnarskrá (1. gr.)
hefur Island í öllum hinum sjerstöku málum »löggjöf sína og
stjórn út af fyrir sig«. Hvað þýða nú þessi orð? Þýða þau:
»löggjöf og stjórn, sem er liáð stjórn Danmerkur og ríkisráði Dana?«
Sannarlega þýða þau ekki það. »Löggjöf sína og stjórn út af fyrir
sig« þýðir náttúrlega »sjálfstæða löggjöf og stjórn« þ. e. a. s. sjálfstæð
og óháð stjórnarvöld. I 2. gr. stjórnarskrárinnar er ákveðið, að
konungur láti ráðgjafann fyrir Island framkvæma hið æðsta vald
yfir öllum hinum sjerstaklegu málefnum landsins. Það liggur nú
í hlutarins eðli, að þetta verður að skiljast svo, að hjer sje átt
við sjálfstæðan ráðgjafa, er sje óháður hinni annari stjórn og
óháður ríkisráðinu, því annars gætu menn ekki sagt, að ísland
hefði »sannarlega sjálfstjórn« (»en virkelig Selvstyrelse«) í sínum
sjerstöku málum, sem þó jafnvel Orla Lehmann og landsþings-
nefndin 1868 viðurkenndi að ísland ætti að fá. Að sönnu hefur
ráðgjafinn fyrir Island hingað til setið í ríkisráðinu og hin sjer-
stöku málefni Islands líka verið rædd þar; en þetta er óregla, sem
engin lagaheimild er fyrir, hvorki í stjórnarskrá Islands nje í stöðu-
lögunum. Og hvar ætti annars að leita hennar? Þvi grund-
vallarlögin gilda ekki á Islandi, allra sízt þegar um hin sjerstöku
mál landsins er að ræða.
Það hefur sjálfsagt heldur ekki upprunalega verið ætlazt svo
til, að hin sjerstöku mál Islands skyldu verða rædd í ríkisráðinu,
sem meðal annars má sjá af nokkrum orðum í áliti landsþings-
nefndarinnar 1868, þar sem nefndin lýsir því yfir, að frá stjórn-
skipulegu sjónarmiði sje engin nauðsyn á því, að hinum sjerstöku
málum Islands sje ráðið til lykta í ríkisráðinu. Og það er þó