Eimreiðin - 01.01.1896, Blaðsíða 10

IO
að tilgangurinn sje sá, að menn þykjast vilja stofna af nýju sjerstakt íslenzkt
löggjafarvald; en það er mín fasta sannfiering, að sú skoðun sje röng. Það er
til sjerstaklegt íslenzkt löggjafarvald ; hin íslenzka löggjöf hefir sjerstakt
löggjafarumdæmi um þau málefni, er varða ísland eingöngu .... Jeg held ekki
heldur, að þess verði sýnd nein dœrni í þau 20 ár, sem vjer höfum haft stjórn-
arskipun, að ríkisþingið hafi rætt nokkur lög um sjerstök íslenzk málefni. Með
verzlunarlögin frá 1854 var farið sem fjdrhagslög, sem skattalög, og samt hefir
alþingi verið látið segja álit sitt um þau.«
Seinna á sama þingfundi segir ráðherrann enn fremur:
"Stjórnin og. ríkisþingið hafa bœbi fyrr og sióar byggt á því, að löggjafar-
vald íslands sje sjerstaklegt og að hin sjerstaklegu íslenzku mál sjeu aðgreind frá
hinu öðru löggjafarvaldi konungsríkisins; en það sýnist nú, sem höfundar breyt-
ingaratkvæðisins vilji kollvarpa þessari skoðun með uppástungu sinni.«
Þessari sömu skoðun hjelt ráðherrann fram á landsþinginu,
eins og meðal annars má sjá af þessum orðum í ræðu framsögu-
mannsins (Orla Lehmanns):
»Jeg sný mjer nú að hinni hlið málsins, hinni fjárhagslegu hlið, er stjórnin
sem stendur helzt virðist óska, að öll hlutdeild rikisþingsins i þessu mdli sje ein-
skorðuð við.«
Eptir að landsþingsnefndin hafði kornið fram með álit sitt og
umsamið frumvarpið, svo að það nú snerti eigi að eins fjárhags-
málið, heldur og stöðu Islands í ríkinu, segir dómsmálaráðherrann
á þingfundi 30. jan. 1869:
»Skyldi þingið vera tilleiðanlegt til að styrkja stjórnina, þá er það nauðsvn-
legt að fella þau atriði úr frumvarpinu, annaðhvort við þessa umræðu eða næstu,
er snerta ríkisrjettindin, og komizt hafa inn sum á fólksþinginu, og sum mundu
koma, ef nefndarálit þessa þings yrði ofan á. Það er sjdlfsagt og eðlilegt, og er
enda þar að auki lofað íslendingum áður fyrr meir, að ekki getur komið til mdla,
ap gefa nein lög, sem ákveði ndkvæmlega um stöðu Islands i ríkinu, dn þess að
Islendingar hafi rætt þait á sjerstöku þingi i landinu sjdlfu og það hið sama þing
hafi sagt um það álit sitt. Þetta var, sem allir vita, efnið í konungsbrjefinu
23. sept. 1848, og þar vill liin núverandi stjórn ekki hopa frd i nolikurn mdta.
Það er þess vegna auðsætt, að eins og nú stendur á, þá er dmögulegt, að lög
geti ltomið út með því efni, sem nefndarálitið fer fram á.«
A þingfundi 26. jan. 1870 segir dómsmálaráðherrann enn
fremur:
»Tilgangurinn með lagafrumvarpi þessu, sem nú seinast hefur verið kallað:
»Frumvarp til laga um hina stjórnarlegu stöðu Islands i rikinu«, var mestmegnis
sá, þegar það kom frá stjórninni, að fá heitorð af hálfu ríkisþingsins fyrir fjár-
framlagi, hversu mikið fje það Vceri fúst til að leggja í sölurnar, þegar stjórnar-
skipun yrði komið á handa íslandi.«
Eins og sjá má af þessum ummælum, sem hjer hafa verið
tilfærð, var það stöðugt skoðun stjórnarinnar, að stjórnarskipunar-
málið kæmi ríkisþinginu ekkert við, heldur ætti það að eins að
ræða um fjárhagsmálið. En þegar til landsþingsins kasta kom,