Eimreiðin - 01.01.1896, Blaðsíða 40

4o
líktust mjög pöddum (froskar og skyld dýr). Að ytra útliti vóru þessi
dýr mjög margvísleg, sum svipuð krókódílum að stærð og vaxtarlagi
eða enn þá klunnalegri, en önnur mjóslegin og löng eins og höggormar.
Pað er mjög líklegt, að brynhöfðarnir sjeu náskyldir þeim dýrum, sem
bæði pöddur og skriðkvikindi hafa æxlazt útaf, og það er yfirhöfuð að
tala ekki óalgengt, að finna hjá sama forndýrinu einkenni, sem miklu
seinna í jarðsögunni er eins og skipt niður á vel aðgreinda dýraflokka.
Verður þetta mjög til þess að mæla fram með »evólúzjónar«kenning-
unni; forndýrin, er eiga svo mjög sammerkt aðgreindum dýraflokkum,
eru forfeður þeirra (eða náskyld forfeðrum þeirra), en þessvegna renna
dýraflokkarnir ekki saman nú á dögum, að milliliðirnir hafa dáið út.
Dýralífið í sjónum hefur verið mjög fjölskrúðugt og einnig svipólíkt
þvi, sem nú er, t. a. m. engir beinfiskar (dæmi upp á beinfiska: þorskar,
laxar, síld). Oæðra dýralífið var yfirleitt svipaðra því, sem nú er, en
hin æðri dýrin, og sýna það t. a. m. ýms skorkvikindi, er leifar hafa
fundizt af; þó hefur aldrei orðið vart við nein dýr svipuð fiðrildum,
flugum eða öðrurn þeim skorkvikindum, er lifa á hunangi, og mun það
standa i sambandi við það, að á þessu timabili vóru ekki til blómjurtir,
en úr blómunum hafa skorkvikindin hunangið.
Elztu jarðmyndanir frá kolatímabilinu eru kalksteinslög, og eru í
þeim leifar af sjávardýrum. Kalksteinslögin hafa myndazt i alldjúpu hafi;
en hafið fór smámsaman grynnkandi, landið óx íengra og lengra út i
sjóinn, og út á kalkbotninn skolaði nú leir og sandi og grófust í þessum
lögum aðrar tegundir af sjávardýrum en i kalkinu. Ofan á leir- og sand-
lögunum eru lög af malargrjóti, og bera þau vott um, að landið hjelt
áfram að risa úr sæ, því að mölin getur aldrei komizt langt niður fyrir
fjöruborðið. Loks var hinn forni sjávarbotn orðinn að þuru landi, raunar
ekki i orðsins fyllstu merkingu, því að mýrlendur var hann mjög og
auðugur af stöðuvötnum. Nú fór jurtagróðurinn smátt og smátt að
setjast að og uxu þar upp stórir og þjettir frumskógar. Harla skritið
umhorfs mun hafa verið i þeim skógum. Allt var kyrt og hljótt;
enginn fugl söng þar, engin fluga suðaði þar og ekkert spendýr hljóp
þar um, en nauðaljótir, risavaxnir brynhöfðar skreiddust hjer og hvar
innan um trjen. Alla litprýði vantaði, trjen vóru ekki fagurgræn og
ekkert blóm skreytti skógarflötinn milli trjánna. Trjáburknar, risavaxnar,
eltingar og jötunjafnar gnæfðu hátt upp; allt, sem nú er til af eltingar
og jafna tagi, eru örsmáir dvergar i samanburði við frændur þeirra á
kolatimabilinu. Um fegurð þessa gróðurs geta menn gert sjer nokkra
hugmynd af þvi, að algengustu trjánum er likt við geysistóra hrisvendi.
Pað eru þessar plöntur, er einkum hafa orðið til þess að mynda stein-
kolin; trjen ultu um koll, ný uxu upp i þeirra stað, sem hrepptu sömu
forlög, og mynduðust þannig á mjög löngum tíma þykk lög af rotnandi
jurtaleifum, sem á endanum urðu að kolum. Yfir höfuð mun hafa staðið
likt á og i mómýrunum nú á dögum, nema hvað mosarnir, er einkum
mynda móinn, eru gjörólikir elting og jötunjafna kolatimabilsins.
Nú gat svo farið, að afstaða fastalandsins og hafsins breyttist enn;
sjóinn flæddi yfir landið og ný kalksteinslög mynduðust; svo urðu aptur
umskipti og jurtagróðurinn settist að á ný. Gekk svo koll af kolli og
þvi má finna mörg steinkolalög sumstaðar hvert yfir öðru og kalksteins-