Eimreiðin - 01.01.1898, Side 80

8o
föðurlandsvinur Jón Eiríksson hefði ekki barizt á móti þvi. Það sje því alger
lega rangt að kveða upp slíkan áfellisdóm vfir stjórninni fyrir fastheldni hennar
við einokunina, sem hingað til hafi verið gert í íslenzkum ritum. Að gera það,
hafi verið pólitiskt bragð, sem hafi reynzt allgott æsingarmeðal, en það hafi
jafnframt orðið til þess, að menn hafi fullkomlega haft endaskipti á hinum rjetta
sögulega sannleik. — Ritgerðin er mjög ffóðleg og skemmtilega rituð og dóm-
ar höfundarins bæði sjálfstæðir og vel rökstuddir. Er því enginn vafi á því, að
hún muni verða til þess, að Islendingar líti ekki hjer eptir eins einhliða og hlut-
drægt á afstöðu stjórnarinnar til einokunarverzlunarinnar, eins og hingað til hef-
ur tíðkazt, meðan hver hefur jetið allt eptir öðrum án allrar rannsóknar eða
sannana. En þótt menn verði að játa, að höf. muni hafa rjett fyrir sjer í aðal-
efninu og hann þannig hafi gert þarft verk með því að leiðrjetta sögulega villu,
þá verður það hins vegar varla varið, að hann hafi stundum gert sjer nógu mikið
far um að verja stjórnina, og ef til vill stigið fæti iramar í þá áttina, en full
ástæða var til.
FYRIRLESTRAR UM ISLAND. Hinn 6. nóv. 1897 hjelt dr. Valiýr Guð-
mundsson fyrirlestur í Stúdentasamkundunni (»Studentersamfundet«) í Khöfn um
stjórnarskrárbaráttu Islendinga. A eptir fyrirlestrinum urðu töluverðar umræður,
og tóku þátt í þeim meðal annara þrír danskir ríkisþingmenn og tveir íslenzkir
menntamenn. I þessum fyrirlestri átaldi dr. Valtýr Dani fyrir, hve lítið far þeir
hefðu gert sjer um að kynnast Islandi og högum þess hingað til, og ljet í ljósi
ósk sína um, að þeir tækju sjer fram í því efni framvegis. Er svo að sjá sem
menn hafi viðurkennt, að þessar ákúrur væri á rökum byggðar, því skömmu síðar
(í sama eða næsta mánuði) vóru haldnir í Khöfn þrír fyrirlestrar um Island.
Hjelt einn þeirra H. Rordam, fólksþingmaður (sem komið hafði til íslands síðast-
liðið sumar og var einn þeirra ríkisþingmanna, er tekið höfðu þátt f umræðunum
á eptir fyrirlestri dr. Valtýs), í fyrirlestrafjelagi jafnaðarmanna, og var hann um
Island almennt, náttúru þess, íbúa, sögu o. s. frv. Annan fyrirlesturinn. líks
efnis, hjelt skáldkonan Johanne Schjorring í fjelagi einu fyrir kvennhöfunda og
listakonur; hinn þriðja hjelt kandídat H. Wiehe (sá er útlagði sögur Gests Páls-
sonar) í málfræðingafjelagi einu, og var fyrirlestur hans um íslenzk skáld, einkum
þá Bjarna Thórarensen og Jónas Hallgrímsson. Nokkru seinna (í jan. 1898) fjekk
dr. V. G. áskorun um að halda fyrirlestur um Island í fyrirlestrafjelagi fyrir
Hringstaði (Ringsted) og nærsveitir þess bæjar á Sjálandi, en hann tjekk cand.
phil. Guðmund Finnhogason fyrir sig og hjelt hann þar fyrirlestur um ísland al-
mennt 30. jan. þ. á., og var gerður að góður rómur og stuttlega frá honum
skýrt í blöðum Hringstaða. Þá hjelt og höfuðsmaður Daniel Bruun hinn 14. des.
1897 fyrirlestur í hinu konungl. norræna Fomfræðafjelagi um hina elzty húsa-
skipun á Islandi, Færeyjum og Grænlandi. — Á Englandi hjelt dr. Jón Stefánsson
árið sem leið (1897) marga fyrirlestra, að meira eða minna leyti um íslenzk efni,
t. d. í Barrow-in Furness, Coniston, Bristol og í »Gaelic Societyi í Lundúnum
(um Norðmenn á Suðureyjum). Hinn 25. febr. þ. á. hjelt hann og fyrirlestur
um norræn staðanöfn á Skotlandi fyrir þrem fjelögum í Lundúnum í einu (»Irish
Literary Society«, »Gaelic Society« og »Viking Club«), og stýrði Reay lávarður
þeim fundi. y q