Eimreiðin - 01.09.1900, Síða 2

Móberg kalla íslendingar berg það, sem í útlöndum heitir
»tufif«, en þussaberg það, sem menn annarsstaðar kalla »breccia«.
í móberginu eru yfirleitt sömu steinefni eins og í blágrýtinu, smá-
mulin og orðin að dusti, en gleraðir og eldbrunnir hraunmolar
innan um, stundum vikur, gjall og steinkúlur (bombur), alt þetta
rusl loðir saman og er orðið að linu eða hörðu bergi; stundum er
móbergið lagskift, stundum er engin skifting sjáanleg. í hinu ís-
lenzka móbergi eru óteljandi korn af gulleitu eða mórauðu stein-
gleri, sem kallað er »palagonit« og af svörtu gleri (tachylyt); oft
er þetta alt bráðið saman við öskuna og gjallið, og alt orðið einn
eldbrunninn sori. Pussabergið er samsett af sömu efnum eins og
móbergið, en í því eru stórir hraunsteinar á víð og dreif, hornóttir
og ólögulegir. í móberginu eru mjög víða uppskotnir gangar, hraun-
æðar með ótal greinum, sem hafa brotist gegnum bergið og kvísl-
ast innan um það; í því eru enn fremur blágrýtislög, hnúðar og
kleppar með skásettum og hringsettum (koncentriskum) súlum með
bráðnu steingleri utan á; sumstaðar er svo mikið af þessu í mó-
berginu, að blágrýtið verður aðalefnið, en móbergið að eins þunt
tengiefni, svo sem t. d. í Botnsssúlum, og þar er ísnúið dólerít
ofan á, og eins er í mörgum öðrum fjöllum um alt móbergs-
svæðið. Sumstaðar hefir líparít brotist upp í gegnum móbergið
og kvíslast með greinum innan um það eins og sjá má í Pjórsár-
dal og Hreppum sumstaðar. Móbergið ber svo augljóslega með
sér, að það er myndað af eldi, að ég gat ekki hugsað mér, að
það dyldist nokkrum manni, sem skoðað hefir eitthvert móbergs-
fell. Eg varð því alveg hissa er ég sá, að höf. byrjar ritgjörð
sína með því sannanalaust að fullyrða, að »móbergið á íslandi sé
að miklu leyti fornar jökulurðir*. Annað mál er það, að vel getur
verið, að jökulurðir séu milli móbergslaga og hraunlaga; á það
munum vér síðar minnast.
Um miðbik íslands, í móbergshéruðunum, eru víðáttumikil
grágrýtishraun (dólerít) af svipaðri gerð eins og grjótið í holtunum
kringum Reykjavík, þau eru rispuð og ísnúin og auðséð, að jöklar
hafa gengið yfir þau; hraun þessi hafa flest hagað sér eftir lands-
lagi því, sem nú er, og runnið sumstaðar ofan dali (t. d. Flóka-
dal), niður af Mosfellsheiði, kringum fellin í Mosfellssveit og í sjó
fram, niður hlíðar og skörð á Reykjanesfjallgarði og Snæfellsnes-
fjallgarði, undan Vatnajökli niður undir Skjálfanda og Axarfjörð,
niður á Suðurlandsundirlendi í Biskupstungum o. s. frv. Pað liggur