Eimreiðin - 01.09.1900, Qupperneq 5

165
byggif höf. mjög víðtækar ályktanir og ræður af þeim, að mest-
alt móberg d öllu íslancU sé jökuluróir; á þessa skoðun get ég
engan veginn fallist, en mjög er það líklegt, að hnullungabergs-
lögin í móbergsmyndunum á þessu svæði (einkum ofan til) séu
sumpart jökulgrjót, sumpart árburður, og styrkja athuganir höf.
mjög þá skoðun. fegar H. P. hefir skoðað eitthvað til muna af
móbergshéruðum íslands, er ég viss um, að honum dettur ekki í
hug að fullyrða, að mestalt móbergið sé jökulurðir; þó ísrákaðir
steinar kunni að finnast í því hér og hvar, þá sannar það ekkert.
Á Mýrdalssandi t. d. er algengt að finna ísfægða steina og árgrjót
innan um ösku, gjall og móbergsmyndanir og slíkur blendingur
hlýtur mjög víða að hafa myndast á íslandi, þar sem eldfjöll og
jöklar jafnan voru við höndina, að ég ekki nefni jökulhlaup, sem
oft bera með sér stórar jökulurðir og ísnúin björg langar leiðir.1
Pó ísrákað lausagrjót finnist sumstaðar, þá er það ekki altaf mikið
að marka; ísfágaðar klappir inni í móberginu eru miklu betri og
áreiðanlegri til sönnunar; þær hefir H. P. einnig fundið í Hrepp-
um; ég fann þær líka 1893 við Uxatinda; þar liggja 6^-700 feta
þykk móbergslög ofan á þeim, og þó hafa ísnúin dóleríthraun
runnið niður um dali og gljúfur í móberginu, t. d. hjá Syðri-Ófæru.
Víðsvegar um Skaftafellssýslu og öræfin þar fyrir ofan má sjá
takmörk tveggja móbergsmyndana, eins og t. d. í Hafursey, og
eru hinar neðri miklu eldri og að mörgu ólíkar hinum yngri; á
takmörkum þessum er sumstaðar hnullungaberg, t. d. í Skæling-
um fyrir sunnan Gjátind.2 í Hítardal fann ég 1890 óglöggar ís-
rákir undir hnullungabergi og ofan á því ísrákað dólerít.3 H. P.
virðist í ritgjörð sinni gefa það í skyn, að hann hafi fyrstur fundið
jarðlög frá millijöklatímabili (»interglacial« lög) og tvennskonar ís-
1 Þess má geta hér, sem allir vita, er skoðað hafa jökla, að grjótið i jökul-
öldum við skriðjökla er mjög oft svo vatnsbarið af jökullækjum, að ekki sést jökul-
rispa nema á einstaka steini. Jökulárgrjót, margar mílur frá jöklum, er oft svipað
að gerð; þar eru flestir hnullungar vatnssorfnir, en á sumum steinum eru ísrákir, sem
enn eru ekki farnar af, þó steinninn hafi borist svo langt. ]?að má vel vera, að
sum hnullungalögin séu jökulárburður (fluvioglacial) og gætu eftir því verið mynduð
löngu eftir ísöld. 1*0 menn finni jökulmíið lausagrjót eða hnullungaberg einhvers-
staðar, þá sannar það alls ekki, að jökull hafi gengið þar yfir; jarðfastar klappir
ísnúnar er meira að marka.
2 Geografisk Tidskrift XII, 1894, bls. 181, 203, 204 ,206, 216—217.
3 Geologiske Iagttagelser paa Snæfellsnes og i Omegnen af Faxebugten. Stock-
holm 1891, bls. 31—32.