Eimreiðin - 01.09.1900, Síða 54

214
ATVINNUVEGIR. Að þar sé um talsverða framför að ræða
í ýmsum greinum, getur engum dulist. En í sumum greinum er
jafnvel afturför, þó hún sé ekki með öllu óeðlileg.
Af landbúnaði lifðu 1850 82°/o af landsbúum, en 1890 ekki
nema 640/0. Petta virðist í fljótu bragði benda á eigi alllitla
hnignun, þar sem i8°/o færri lifðu þá á landbúnaði en 40 árum
áður. En hnignunin er þó ekki eins mikil og hún sýnist vera,
því sé miðað við fjölgun allra landsbúa á þessu tímabili, kemur
það í ljós, að hér um bil jafnmargir menn lifa nú á landbúnaði
eins og um 1850 (rúml. 48,000). Fjölgunin hefir að eins lent á
öðrum atvinnuvegum, sem reyndar ekki ber vott um miklar fram-
farir í landbúnaðinum.
Sauðfé hefir fjölgað jafnt og þétt alla öldina. Höfðatala þess
var 1896 841,966 (1804: 218,818, 1849: 619,092), en fjölgunin er
þó ekki mikil frá því um miðja öldina, þegar miðað er við, hve
margar kindur komi á hvert 100 landsbúa (1896: 1128, en 1849:
1048). Hrossaeignin hefir og vaxið frá því í byrjun aldarinnar,
en nauðalítið síðan um miðja öldina (1804: 26,524, 1849: 37,557,
1896: 43,235), og sé miðað við hrossaeign á hvert 100 landsbua,
hefir hún beinlínis minkað hinn síðari hluta aldarinnar (1849: 63,
1896: 56), sem þó naumast mun geta talist mikill bagi fyrir bú-
skapinn, ef öll kurl koma til grafar. Verri er afturförin í naut-
griparæktinni. Nautgripafjöldinn er nú litlu meiri en í byrjun ald-
arinnar og minni en um miðja öldina (1804: 20,325, 1849: 25,523,
1896: 23,713). En sé miðað við nautgripaeign á hvert 100 lands-
búa, hefir hún stöðugt farið minkandi síðan um 1700 og líklega
yrði sama ofan á, ef skýrslur væru til frá eldri tímum (1703: 71,
1770: 67, 1849: 43, 1896: 32). Að þessi nautgripafækkun sé
augljóst afturfaramerki fyrir landbúnaðinn, mun enginn geta neitað.
Hún sýnir, að búskaparstefnan er komin í öfugt horf, þar sem
sauðfjárræktin hefir fengið yfirtökin. Af því leiðir, að menn hafa
farið að lifa miklu meira á óræktuðu landi en ræktuðu, sem er hið
mesta ólánsmerki fyrir hvert land, ekki sízt fyrir ísland, þar sem
hafísþokur geta stundum eyðilagt því nær allan grasvöxt á órækt-
uðu landi, en að eins gert heyaflann af ræktuðu landi nokkru
minni en ella, því vel ræktað tún bregst aldrei algerlega, hvernig
sem árar. Af því að lifa mestmegnis á óræktuðu landi leiðir enn
fremur meiri strjálbygð og margskonar óhagræði fyrir búskapinn,