Eimreiðin - 01.09.1900, Blaðsíða 59

219
svo miklu meiri en fólksfjölguninni neraur, að hún hlýtur að vera
vottur um meiri framleiðslu og meiri velmegun. Einna ljósastur
vottur um aukna velmegun eru sykurkaupin. Kaup á þessari hollu
og nærandi vöru hafa sífelt farið vaxandi alla öldina, svo að þau
nú eru rúmlega 164 sinnum meiri á hvern mann, en þau voru í
byrjun aldarinnar (1816: 0,17 pd. á mann, 1840: 1,81 pd., 1866—
72: 7,46, 1876—85: 12,68, 1886—95: 20,54, 1896: 27,92). Og þó
er sykureyðslan á hvern mann á íslandi enn þá meira en helmingi
rninni en í Danmörku, svo .28 pund á ári getur ekki talist mikið,
þó það sé mikið í samanburði við 17 kvint í byrjun aldarinnar.
En þó þetta bendi óneitanlega á aukið kaupmagn, þá stafar það
engan veginn eingöngu af aukinni framleiðslu, heldur líka afbætt-
um verzlunarkjörum. Menn fá nú tiltölulega miklu meira af út-
lendri vöru fyrir hina innlendu vöru en um miðja öldina, hvað þá
heldur áður. 1849 þurfti t. d. 9,7 lpd, af saltfiski eða 35,5 pd. af
ull til þess að kaupa eina tunnu af rúgi, en á síðustu árum hefir
hún fengist fyrir 7 lpd. af saltfiski eða 22 pd. af ull. — Hve mikið
viðskiftamagnið hefir aukist má meðal annars sjá af því, að 1863
—72 komu til íslands frá útlöndum að meðaltali 158 skip með
15,219 smálestarúmi, en 1896 vóru þau orðin 366 með 71,841
smálestarúmi (og af þeim 150 eimskip með 50,004 smál. og 216
seglskip með 21,837 smál.). Af þessum skipum komu 1863—72
60,7 °/0 frá Danmörku, en 1893—96 ekki nema 26,6 °/o. Hin skipin
hafa því nær öll komið frá Bretlandi og Noregi, sem sýnir, að
verzlunin hefir verið að færast þangað.
í byrjun aldarinnar var öll verzlun landsins rekin af fáeinum
fastakaupmönnum, en nú er hún rekin á fernan átt. Eru þar efst
á blaði fastar verzlanir (kaupmenn), sem nú eru (eða vóru 1897)
191 og af þeim 146 innlendar, en 45 útlendar. ?á koma
lausakaupmenn, sem fyr meir var töluvert af, en nú fer óðum
fækkandi, enda lítil þörf fyrir þá, síðan fastakaupmönnum fjölgaði
og samgöngurnar hafa verið bættar. Pá eru eitthvað 18 sveita-
verzlanir, sem allar hafa risið upp nú hin síðustu árin og búast
má við að fjölgi. Loks eru kaupfélögin, sem svo kalla sig, en
reyndar eru að eins pöntunarfélög. í*au senda vörur sínar á eigin
ábyrgð til útlanda og láta umboðsmenn sína selja þær þar, og
panta svo hjá þeim útlendar vörur í staðinn. Kaupfélagshug-
myndin, sem kom upp laust eftir 1880, var góð og félögin hafa
— að minsta kosti framan af — haft töluverð bætandi áhrif á