Eimreiðin - 01.01.1910, Síða 6

6
ist óþrjótandi. Heitur járnbútur á köldum steðja sendir frá sér
mikinti hita í fyrstu, en smákólnar og verður kaldur, en radíum
er 3° heitara en umhverfið og kólnar ekki. Eitt gramm af radí-
um framleiðir á klukkustundu nægan hita til að bræða jafnmikinn
þunga af ís, kólnar ekki sjálft, en heldur altaf sama hita. Þetta
virðist algjörlega ríða í bága við náttúrulög þau, sem kunn eru.
Pað er efnisbreyting í radíum, sem framleiðir þenna hita, sem
hlutfallslega er afarmikill. Samtímis sendir radíum frá sér smá-
agnir með ótrúlega miklum hraða; agnir þessar eru svo smáar,
að J. J. Thomson í Cambridge hefir reiknað, að hver þeirra
hlyti að vera nærri þúsund sinnum minni en vatnsefnisatóm. En
þó nú aflið sýnist óþrjótandi, sem efni þetta framleiðir, þá er þó
ekki svo í raun og veru; menn þykjast hafa komist að raun um,
þó það sé ekki fullrannsakað enn, að örlítill moli af radíum (tutt-
ugasti hluti úr grammi) mundi breytast og missa afl sitt á tvö
til þrjú þúsund árum (Ramsay), svo ekki er aflframleiðsla efnis
þessa eilíf.
Radíum sendir stöðugt frá sér gufu, sem er lýsandi og gerir
loftið leiðandi fyrir rafmagn; þegar þessi gufa var rannsökuð,
fanst í henni helíum og með nákvæmustu athugunum urðu menn
fullsannfærðir um, að radíum smátt og smátt breytist í helíum.
Petta var afarþýðingarmikil uppgötvun, því nú var sönnun fengin
fyrir því, að eitt frumefni getur breyzt í annað frumefni. Af því
sést líka, að frumagnirnar (atómin) eru ekki ódeilanlegar, þær geta
liðast sundur í enn smærri eindir. Síðan hafa efnafræðingar gjört
sitt ýtrasta til að breyta öðrum frumefnum; rannsóknir þessar eru
rétt að byrja, og þó hefir nokkuð áunnist. Menn ætla nú að
frumefni með hárri atómþyngd eins og radíum, úran, thóríum, pól-
óníum og aktiníum séu óstöðug efni, sem, þegar nógu sterkur
rafmagnsstraumur verkar á þau, breytist í önnur efnisform, sem
líka eru óstöðug, en þau breytist svo aftur í frumefni, sem vantar
radíums-eðlið og eru stöðugri. Menn þykjast hafa líkur fyrir, að
radíum myndist úr úran, en efnafræðingurinn Boltwood hefir
fundið milliefni milli þessara tveggja frumefna, sem hann kallar
íóníum. Ramsay hefir líka nýlega fundið aðferð til að breyta
lithíum og öðrum efnum í kopar. Pess má ennfremur geta, að
ljósrannsóknir benda til þess, að mikið radíum sé til í ýmsum
fjarlægum stjörnum.
Paö bendir í áttina til skilning á skyldleika frumefnanna og