Eimreiðin - 01.01.1910, Page 72

72
rita þannig um flest lönd og flestar þjóðir jarðarinnar, því iðnari vís-
indaþjóð hefir heimurinn aldrei átt. Alþýða manna þekkir þó lítið til
þess konar rita; ég veit það af reynslunni, að almenningur erlendis,
bæði á Þýzkalandi og annarstaðar, er enn þá hér um bil jafnfróður
sem fyr um ísland og íslendinga, og meginþorri lærðra manna líka,
enda er varla við öðru að búast; örlítil þjóð eins og íslendingar hefir
svo sem enga þýðingu fyrir stórþjóðirnar.
Þýzkir náttúrufræðingar, sem um ísland rita, skilja sjaldan eða
aldrei íslenzku og sumir þeirra skilja heldur ekki dönsku; þeir geta
því ekki kynt sér það, sem um landið hefir verið ritað á þessum mál-
um og bera ritgerðir þeirra þess oft ýmsar menjar; rithöfundarnir telja
það oft nýjungar, sem löngu áður er kunnugt, með því þeir þekkja
ekki frumritin. Málfræðingar, sem skilja íslenzku, eru sjaldan náttúru-
fróðir, svo rit þeirra eru alloft gölluð í þeim greinum.
Nú er einn þýzkur höfundur kominn fram á sjónarsviðið, sem
bæði er náttúrufróður og líka kann íslenzku; það er Heinrich Erkes,
kaupmaður 1 Köln, og geta menn því vonast margra góðra rita frá
hans hendi. Nýlega hefir hr. H. Erkes gefið út ágæta ritgerð um
Odáðahraun1 og Öskju og heflr hann ferðast þangað tvisvar, 1907 og
1908. Sumarið 1907 fór H. Erkes í júnílok upp á Dyngjufjöll, og
varð þá honum samferða kona frá Köln, fröken Pauline Christmann,
sem víða hefir farið um lönd, en sakir illviðris og snjóa urðu þau að
snúa við í Jónsskarði; næsta tilraun sumarið 1908 hepnaðist betur; þá
var veður gott og gat hr. Erkes dvalið 4 daga og 3 nætur í Öskju
og jók þá að ýmsu þekkingu vora um Dyngjufjöll; meðal annars fann
hann hásléttu dálitla fyrir norðan fossinn í opi Öskju og brennisteins-
námur, sem voru óþektar áður; hann teiknaði líka góðan uppdrátt af
Dyngiufjöllum og fylgir uppdrátturinn ritgerðinni.
Það lýsir sér fljótt, hve höfundurinn er gagnkunnugur öllu því,
sem ritað hefir verið á íslenzku um þessi héruð. Þar er fyrst almenn
lýsing á hálendi íslands og svo sérstök lýsing á Ódáðahrauni og Ör-
æfunum þar í kring; lýsir hann aðallega bæði landslagi og eldfjöllum,
segir rannsóknarsögu þeirra héraða og getur um útilegumannatrúna.
Síðan lýsir H. Erkes ferð sinni til Dyngjufjalla 1908 og Öskju ná-
kvæmlega eftir eigin athugunum og rannsóknum allra, sem þar hafa
komið. Yfirleitt er ritgerðin ein hin bezta af þeim, er Þjóðverjar hafa
ritað á seinni árum um landfræði íslands. Af því höf. kann vel ís-
lenzku og hefir nákvæmlega kynt sér öll rit um þessi efni, þá má rit-
gerðin heita gallalaus; öll nöfn eru rétt rituð og engu er slept, sem
þýðingu hefir. Ég hefi að eins rekið mig á þá eina vangáningsvillu,
að þeim er á einum stað blandað saman nöfnunum Jóni Sigurðssyni
á Gautlöndum og J. S. i Khöfn, og er það fyrirgefanlegt hjá útlend-
ingi, er báðir hétu eins og báðir voru forsetar.
Það er gleðilegt að sjá, að landfræðisrannsóknum á íslandi er
haldið áfram, þó það á hinn bóginn sé óviðkunnanlegt, að íslendingar
1 Heinrich Erkes: Die Lavaviiste Ódáðahraun und das Tal Askja im nord-
östlichen Zentral-Island (»Mitteilungen des Vereins fiir Erdkunde« 1909, Heft 9,
bls. 321—351).