Eimreiðin - 01.05.1911, Blaðsíða 46

122
krafturinn of dýr. Verkalaunin eru orðin svo margfalt hærri en
ábur, aö miklu hærri tekjur þarf til að standast þau. Manns-
höndin er orðin bóndanum of dýr, en vinnuafl dýra, náttúruafla
og vinnuvéla lítt eða ekki notaö. Yrði þessu kipt í lag, mundu
umbæturnar gefa enn meiri tekjuauka.
En þrátt fyrir að alt þetta dregur svo stórkostlega úr arðin-
um, er það þó fullsannað, að peningar, sem lagðir eru í íslenzkar
búnaðarbætur, geta gefið allmikinn ágóða fram yfir allan tilkostnað,
ef sæmilega er að þeim unnið. Sé svo, sem nokkuð mun til í,
að efnahagur manna standi nú yfirleitt engu betur en áður, þrátt
fyrir allmiklar búnaðarbætur og aukna framleiðslu, þá er orsökin
víst aðallega sú, að kröfurnar og útgjöldin hafa vaxið enn hraðari
fetum en tekjurnar. Lifnaðarhættir manna hafa breyzt svo stór-
kostlega. Menn gera sér nú ekki að góðu annað eins vesældarlíf
og áður. Menn heimta betri og hlýrri hýbýli, margbreyttara og
hollara viðurværi, smekklegri fatnað, skóla og önnur menningar-
tæki, bættar samgöngur og póstsamband, lækna í hverri sveit og
margt fleira, sem of langt yrði upp að telja. Og alt kostar þetta
mikla peninga og aukin útgjöld. Að menn geta staðist þau, sýnir,
að tekjurnar hafa aukist. Pað hefðu menn ekki getað áður. Eað
er búnaðarbótunum og aukinni framleiðslu að þakka, að menn
geta það nú. Arðurinn af þeim hefir ekki allur gengið til vaxta
og afborgana af lánunum til þeirra, Hann hefir líka gengið til
annarra almennra framfara, til að efla menningarbraginn í landinu
og gera mönnum lífið þægilegra.
Og er þetta einskis virði? Getur það ekki vegið upp á móti
nokkrum krónum í kistuhandraðanum ? Herra Biidfell hefir þegar
svarað fyrir sitt leyti með ummælum sínum um sparnaðinn. Nóg
að vísa til þess.
En vér viljum ganga enn feti framar. Vér viljum segja, að
þó að efnahagurinn hafi yfirleitt ekki batnað beint peningalega,
þá hafi menn þó jafnframt því að gera sér lífið þægilegra sett all-
ríflega upphæð á vöxtu. En hún hefir hvorki verið lögð í Söfn-
unarsjóðinn né hina aðra almennu sparisjóði og því taka menn
síður eftir henni. Hún hefir sem sé verið lögð í framfara- og
menningarsjóð þjóðfélagsins, í þeirri von, aö hún gæfi þar allríf-
lega vöxtu hjá uppvaxandi og komandi kynslóðum. Og það
ætti hún líka að gera — gefa jafnvel meiri vöxtu en nokkur