Eimreiðin - 01.05.1911, Blaðsíða 67

143
breyttu ástæður nútímans, er svo sjálfgefið, að yfir því ættu engir
aðrir að geta kvartað en þeir kredduskjalarar, sem engu tauti
verður við komið.
Ef til vill mundi slík tillaga sem stendur verða flestum ís-
lenzkum stjórnmálamönnum óboðinn og miður kærkominn gestur,
þeim er drukkið hafa sig ölvaða í hátíðlegum og hljómmiklum
ríkisréttar-hugmyndum, svo sem málefnasambandi og konungs-
sambandi við Dani, — og án samþykkis Islendinga ætti náttúr-
lega ekki að gera neina tilraun til að koma slíku fyrirkomulagi á.
Pað er því við búið, að sú heilbrigða og praktiska skynsemi, sem
sjálfsagt líka er til á íslandi, eigi harða baráttu fyrir höndum við
stóryrðaskvaldur kredduliðsins. Hinni nýuppfundnu kenningu um
að Island sé frjálst og fullvalda konungsríki samkvæmt Gamla-
sáttmála, verður með ákafa haldið fram gegn sérhverri tillögu
um að láta ísland verða frjálst sjálfstjórnarland undit krúnu Dana.
Getur meira að segja verið, að menn jafnvel í bræði mótmæli því,
að setja ísland jafnfætis hinum voldugu »eignum Breta handan
hafs«, — sem reyndar hafa ríkistitil, enda eru það líka í raun og
veru, — með miljónum íbúa, eins og t. d. Dominion of Canada,
Commonwealth of Australia og Bandaríkin í Suðurafríku, þar sem
líka eru margs konar þjóðerni, og meðal þeirra ein þjóð, sem
heimsveldi Breta hefir grætt og unnið, fyrst með brezkum vopn-
um, en síðan með brezku frjálslyndi og hleypidómaleysi. Og
einkum mundi það sjálfsagt vekja mikla mótspyrnu, að skilyrðið
fyrir slíku fyrirkomulagi hlyti að verða, að Island héldi áfram að
vera hluti Danaveldis, og að framkvæmd hugmyndarinnar um
konungssamband, sem er svo aðlaðandi fyrir marga kreddufasta
íslenzka stjórnmálamenn, hlyti að verða skotið á frest um langan
aldur.
En auk heilbrigðrar skynsemi ætti hugmyndin urn jarlsstjórn
að geta átt von á öflugum stuðningi annarstaðar að. Paö er þá
fyrst og fremst frá minningunni um Jón Szgurðsson, þar sem
hann sjálfur sem foringi alls alþingis bæði 1867 og 1869 greiddi
atkvæði með því, að ísland skyldi vera »óaðskiljanlegur hluti
Danaveldis* og hafa ríkisráð, ríkisskuldir, ríkiseignir og fæðingja-
rétt sameiginlegt við Dani,1) og hann sjálfur, eins og áður var
J) Sbr. ræðu Hannesar Hafsteins í neðri deild alþingis 28. apríl 1909,
Alþt. 1909 B, II, 747.