Eimreiðin - 01.05.1911, Side 63

i39
skilnaður í bróðernisbúningi, ættu Danir að minni skoðun miklu
fremur blátt áfram að láta að óskum meirihlutans um hreint
»konungssamband« — en náttúrlega án þess að útborga il/2
miljón, og án þess að Danmörk um alllangan millibilstíma héldi
áfram að bera þjóðréttarlega ábyrgð á íslandi, er hún hefði að
engu leyti hönd í bagga með stjórn þess. En með því að Dönum
þó ekki sæmir að aflima þannig nokkurn hluta af ríkinu, fyr en
það annaðhvort er sjálfum þeim í hag, eða bæði sómi Danmerkur
og velferð íslands leyfir það, getur sú leið fyrst um sinn ekki
komið til mála. Og þá verður ekki annað fyrir, en að reyna alt
aðra leið, en Uppkastið komst inn á, — leið, sem margoft hefir
verið haldið fram af hálfu íslendinga, og stundum líka verið bent
á af Dana hálfu,1) sem sé að setja jarlsstjórn á íslandi.
Getur reyndar vel verið, að þessi leið sé orðin nokkru erfið-
ari viðfangs, eftir að Uppkastið kom til sögunnar, en hún var áður.
Eftir að ísland um stund hefir haldið, að það væri í þann veginn
að verða fullvalda konungsríki, og að minsta kosti að titlinum til
jafnfætis Danmörku, Noregi og Svíþjóð, getur verið, að hinni
sterku þjóðernistilfinning íslendinga þyki það strembið, að verða
að gera sér jarlsfánann að góðu í stað konungskórónunnar. En
tóm titlatog eru nú að falla í verði, og eins víst og það er, að
Island með sínum 80,000 íbúum hvort sem er ekki gæti orðið
jafningi Danmerkur, Noregs og Svíþjóðar, þó það tæki sér sama
ríkistitilinn, eins gæti það líka skeð, að Islendingar vorra daga,
eins og forfeður þeirra, sem ekki voru síður frægir og stoltir,
kynnu að líta svo heilbrigðum augum á hlutina, að þeir kysu
fremur sannarlegt frelsi, en hégómadýrðina og að verða háðir er-
lendu peningavaldi, sem eflaust mundi brátt verða afleiðingin, ef
staða landsins yrði önnur og meiri, en kraftar þess leyfðu. Og í
raun réttri mundi jarlsstjórn á Islandi undir krúnu Dana gera ríkis-
sambandið ekki aðeins ákjósanlegra fyrir Danmörku, heldur — og
sérílagi — veita íslendingum sjálfum frjálsari og betri þjóðlífsskil-
yrði, en þeir eftir öllum líkum að dæma, mundu geta öðlast, þó
landið yrði sérstakt konungsríki eða dálítið þjóðveldi með sífeld-
um flokkadráttum.
Pó jarlsstjórn væri sett á fót, á líkan hátt og landstjórastjórn
*) T. d. fólksþingmaður dr. L. Birck í »Nationaltidende« 16.—17. júlí 1906,
sbr. einnig »Politiken« 27. júlí 1906.