Eimreiðin - 01.05.1911, Síða 74

Guðbrand Vigfússon, en slept lir öllum tilvitnunum og mörgum sjald-
gætum orðum. Jafnframt hefir og ýmislegt verið leiðrétt, sem miður
rétt var þýtt áður, og breytt til í ýmsu til umbóta og hægðarauka fyrir
byrjendur, svo að þeir eiga nú miklu hægra með að finna samsett orð
en áður.
En þó að bók þessi geti yfirleitt komið að góðu liði, virðist oss þó
mikið vanta á, að hún sé svo fullkomin, sem vænta hefði mátt, jafnvel
í þessu sniði. Pví verður ekki neitað, að höf. hefir tekið sér verkið helzt
til létt, fylgt um of fyrirmynd sinni og ekki ætíð tekið nægilegt tillit til
nýrri rannsókna eða þess, sem menn nú vita betur, en þegar orðabók
Cleasby’s var samin. Ekki einu sinni notað orðabók Fritzners nægilega.
Sér þess og allvíða vott, að höf. er ekki nægilega sérfróður í forntung-
unni og fornum fræðum, enda þess ekki að vænta, þar sem hann hefir
mestmegnis orðið við annað að íást, og öllum eru takmörk sett, hve
miklir eljumenn sem menn annars eru.
Að sýna fram á galla á slíkri bók sem þessari, er ekki auðgert í
tíjótu bragði né í fáum línum. Vér verðum því að láta fátt eitt nægja,
til að finna oröum vorum nokkurn stað.
í>að er tekið fram í formálanum, að ætlast sé til, að bókin hafi inni
að halda öll þau orð, sem nemendur atment þurfi með við lestur ís-
lenzkra fornrita. Með því nú Njála er ein af þeim fornsögum vorum,
sem flestum mun verða fyrir að kynna sér, datt oss í hug að svipast
eftir, hvort orðabókin mundi nú vera fullnægjandi við lestur hennar.
Vér litum því yfir nokkra kapítula í henni, en fundum þá fljótt, að þar
koma fyrir ekki allfá orð og orðtæki, sem ómögulegt er fyrir útlending
að skiija með aðstoð bókarinnar, af því að orðin eða orðtækin annaðhvort
vantar þar eða þá þýðingu þeirra, sem við á. Vér skulum t. d. nefna
(tilvitnanir í Khafnarútg. 1875, tölurnar tákna kapítula og línu):
Grípu gulli á viö e-n (Nj. 3,43), á úlandi alinn (6,e), langbrók (9,s),
fjárleitir (16,ö), (Þræll) fastr á fótum (17,15), fcera e-t til e-s (22,sl), orð-
lokarr (25,4), váganefr (25,4), örgoöi (25,9), e-t verdr til meö e-m (32,83,
43,48, 45,103), dœl (41,46), falla í móöurœtt (45,38), úráðhollr (44,80), gefa
upp (49,3i.2), veröa viö (53,42), kasta upp (56,e6) o. s. frv.
Vér látum þetta næga til sýnis úr Njálu. En svo grípum vér ofan
í Heimskringlu Snorra sem það annað af fornritum vorum, er flestir
munu lesa, og tökum þar útgáfu Finns Jónssonar, Khofn 1893—1900 (töl-
urnar tákna þar bindi og bls.), Verður þá sama fljótt ofan á, að þar
vantar æðimargt í orðabókina, t. d.
Hlýrbirtr (Hkr. II, 269), fitjar (II, 332), tjalda undir (II, 341), vin-
artoddi (II, 513), rýgjartó (II, 513), vega e-u (II, 513), landvaröa (II,
513) o. s. frv.
Undarlegt virðist og að taka aðeins sum rúnanöfnin (t. d. ár, bjark-
an), en sleppa aftur öðrum (t. d. fé, íss, nauð, sól, týr o. s. frv.).
í’ýðingar eru og stundum ýmist ófullnægjandi eða beinlínis rangar.
í’annig er hökulbrækr þýtt með „cloak-breeches“ og hökulskúaðr með
„cloak-shod“, sem er bara vitleysa og engin afsökun, þó sama vitleysan
sé hjá Cleasby. Hinsvegar er ökulbrœkr og ökulskúaðr rétt þýtt, en alt
er þó sama tóbakið, sem hver maður getur sannfært sig um við að hera
saman staðina í fornritunum. Siglubiti þýðir ekki „the step of the