Eimreiðin - 01.01.1917, Page 15

'5
að jafnaði að einhverju leyti illa haldinn af samferðamönnum sín-
um, einhverjum þeirra stundir, þá ætla jafnvel þeir, sem ólíkastir
eru ólánsmanninum að því einu, að þeir eiga það ógjört, sem
hann hefir gjört, að springa af heilagri vandlætingasemi. Valds-
maðurinn dæmir manninn til dauða, böðullinn klippir höfuðið af
honum og klerkurinn holar búknum með höfuðið við annanhvorn
endann ofan í jörðina. En þjóðfélagið, sem átti ef til vill að
einhverju leyti sök í óláni mannsins, það sem klipti höfuðið af
honum með yfirlögðu ráði, manni, sem það átti í öllum höndum
við og því lógaði að þarflausu, — það drap ekki, það myrti ekki,
það refsaði — réttlátlega. Nú er slíkum ólánsmannl þó oftast
útveguð — náðun. Honum er þá stungið ®í steininn«, í dimman,
kámugan klefa, með járngrindum fyrir örsmáum glugga, og þar
er hann látinn dúsa við illan aðbúnað, oft það sem eftir er æfinnar.
— Og í sama steininn er mönnum stungið fyrir nálega hverja
yfirsjón, og haldið þar lengri eða skemmri tíma. Og ekki nóg með
það. Til fremur skamms tíma var áratugum og jafnvel öldum saman
kastað grjóti á dys ólánsmannsins. Og enn er manni, sem
hefir bætt fyrir stundarbrot með beztu árum æfi sinnar í kám-
ugum fangaklefa, útskúfað úr samfélagi samþegna. hans. Svona
er farið með sakfeldan mann — 1916.
Og það er litlu betur farið með ósakfeldan mann, hafi hann
orðið fyrir því óláni, að verða sakborinn. Honum er kastað í
kámugan fangaklefa og hann sætir þar jafnvel harðari meðferð en
sakfeldur maður. Dæmdur maður er settur til vinnu, eigi hann
að dvelja þar lengri tíma, en sakborinn maður er kvalinn með
Iðjuleysi. Og dómarinn getur auk þess kvalið hann með marg-
víslegu — lögleyfðu móti, sé hann svo lyntur, t. d. úrskurðað
manninum vatn og brauð, vilji hann ekki svara jafnvel nærgöngul-
ustu spurningum. Dómarinn getur rifið hann upp úr fletinu til
réttarhalda á næturþeli og haldið honum þar klukkustundum
saman, úrvinda af svefnleysi og þreytu. Við þessi sældarkjör
getur dómarinn haldið grunuðum manni dögum, vikum og mán-
.uðum samani Og sakborni maðurinn á þess engan kost, að ráð-
færa sig við nokkurn mann. Dómarinn getur farið með hann
líkt og skurðarmaðurinn fer með dauðan kindarskrokk. Hvor
rekur garnirnar úr sínum skrokk, dómarinn og slátrarinn, að eins
hvor upp á sinn máta. — Það er meir að segja stundum farið