Bókasafnið - 01.01.1998, Blaðsíða 17

hvað þau lesa. Lestrarvenjur í þessum fjölskyldum taka aðallega
mið af ytri þáttum, einkum skóla og það efni sem fjölskyldu-
meðlimir lesa tengist að miklu leyti námi eða vinnu. Lestur í
þessum fjölskyldum á sér stað sem einangrað tilfelli, en er ekki
ríkur þáttur í daglegu lífi fjölskyldunnar. Samskipti fjölskyldu-
meðlima í tengslum við lestur eru fremur fastmótuð og lítils
sveigjanleika verður vart í þeim.
1.7.2. Fjölskyldur þar sem hagnýtt viöhorf til lesturs
er ráðandi
I þessum fjölskyldum eru fjölskyldumeðlimir sér meðvitaðir um
að bókmenntir eru mikilvægur miðill og athygli foreldra beinist
fremur að því hvað böm lesa en hvort þau lesi. Áhersla er lögð
á þá persónulegu upplifun sem fólk verður fyrir með því að
lesa. Fjölskyldumeðlimir í þessum fjölskyldum lesa meira en
fjölskyldumeðlimir í þeim fjölskyldum þar sem formlegt
viðhorf er ríkjandi, og lestrarefni þeirra er jafnframt
fjölbreyttara. Samræður um það sem fjölskyldumeðlimir
lesa eru mun algengari og lestur er í mun meira mæli hluti
af daglegu heimilislífi en hjá fjölskyldum þar sem formleg
viðhorf eru ríkjandi.
* * *
Hér á eftir verður gerð grein fyrir nokkrum af niðurstöðum
rannsóknarinnar. I upphafi verður fjallað stuttlega um lestrar-
hefð innan fjölskyldnanna, um samhengi milli lesturs og annara
tómstundavenja hjá börnunum og um mismun á fjölskyldum
þeirra barna sem hafa áhuga fyrir lestri og þeirra sem eru
áhugalítil um að lesa. Að því loknu er fjallað um mikilvægi þess
að börn hafi góðan aðgang að lestrarefni. Því næst um viðhorf
þátttakenda til lesturs og hvernig niðurstöður rannsóknarinnar
falla að þeirri flokkun sem Van Lierop setti fram. Að lokum eru
niðurstöðurnar reifaðar.
2. Lestrarhefð innan fjölskyldna
I rannsókninni var lögð áhersla á að skoða lestrarvenjur á æsku-
árum og hvernig foreldrarnir sem tóku þátt í rannsókninni höfðu
áhrif á lestraráhuga barna sinna. I Ijós kom að það var nokkur
munur á því hversu sterk hefð var fyrir lestri hjá fjölskyldum
þein-a barna sem höfðu áhuga á því að lesa og þeirra sem höfðu
lítinn áhuga á að lesa. Hjá fyrrnefnda hópnum var tómstunda-
lestur mun algengari og var þar meðal annars að finna fjöl-
skyldu þar sem allir fjölskyldumeðlimir lásu mikið. Einnig
mátti hjá þessum fjölskyldum oft rekja áhuga fyrir lestri aftur til
fjórðu kynslóðarinnar, þ. e. langafa og langömmu barnanna. Hjá
fjölskyldum þeirra barna sent höfðu lítinn áhuga fyrir lestri var
ekki hægt að finna dæmi um jafnsterka lestrarhefð og sem dæmi
má nefna að í þessum hópi var að finna fjölskyldu þar sem
aðeins einn af fjölskyldumeðlimum hafði áhuga fyrir lestri og
lestrarhefð því veik.
Þegar munur á lestraráhuga fullorðinna þátttakenda hjá
hópunum tveimur var skoðaður kom í Ijós að hann var mestur
meðal elstu kynslóðarinnar. Nær allir afar og ömmur þeirra
barna sem lásu í tómstundum sínum höfðu áhuga fyrir lestri en
það átti einungis við um helming af öfum og ömmum þeirra
barna sem lásu lftið. í báðum hópunum var að finna fjölskyldur
þar sem báðir foreldrarnir lásu mjög lítið í tómstundum sínum.
En almennt var lítill munur á lestraráhuga meðal foreldra barn-
anna og sex af þeim sjö börnum sem lásu lítið áttu foreldri sem
hefði átt að geta virkað sem fyrirmynd að því að lesa í tóm-
stundum sínum. Það virðist því sem áhugi foreldranna fyrir
lestri skipti ekki öllu máli heldur venjur þeirra í tengslum við
lesturinn og hvað það er sem þeir gera til að vekja og viðhalda
áhuga barnanna fyrir lestri.
3. Lestur og aðrar tómstundavenjur
I rannsókninni var verið að skoða lestrarvenjur í samhengi við
aðrar tómstundavenjur fólks. I framhaldi af greiningu á lestrar-
og tómstundavenjum barnanna var fjölskyldunum tólf skipt upp
í þrjá hópa.
Fjölskyldur barna sem hafa fjölbreyttar tómstunda-
venjur og eru áhugasöm um að lesa. I þessum hópi eru
fimm fjölskyldur.
Fjölskyldur barna sem hafa fjölbreyttar
tómstundavenjur og hafa lítinn áhuga fyrir lestri. í
þessum hópi er ein fjölskylda.
Fjölskyldur barna sem hafa fábreyttar tómstundavenjur og
hafa lítinn áhuga fyrir lestri. í þessum hópi eru sex fjölskyldur.
Vel mætti hugsa sér fjórða hópinn, það er fjölskyldur bama
sem hafa fábreyttar tómstundavenjur og eru áhugasöm um að
lesa og má gera ráð fyrir að sá liópur hefði komið fram ef rætt
hefði verið við fleiri fjölskyldur.
I Ijós kom að samsvörun var milli tómstundavenja foreldra og
barna og það sama átti í mörgum tilvikum við um venjur
foreldra barnanna og tómstundavenjur hjá öfum þeirra og ömm-
um. Jafnframt komu fram vísbendingar um að áhrif foreldranna
á lestrarvenjur barna sinna hafi tengst því hvernig þeir höfðu
áhrif á tómstundavenjur þeirra í heild því tómstundavenjur
þeirra barna sem höfðu áhuga fyrir lestri voru fjölbreyttari en
flestra þeirra barna sem höfðu lítinn áhuga fyrir lestri og var
munurinn á hópunum sérstaklega áberandi þegar skoðuð var
þátttaka í menningarviðburðum og með hvaða hætti börnin not-
uðu fjölmiðla.
4. Mismunandi venjur í tengslum
við lestur hjá fjölskyldum
Eitt af því sem talið er að hafi áhrif á lestraráhuga barna er ef
lesið er fyrir þau þar til þau geta sjálf farið að lesa sér til
ánægju. Sú venja að lesa fyrir börn virðist hafa færst í vöxt milli
kynslóðanna þriggja en rúmlega helmingur af meðlimum elstu
kynslóðinnar og flestir foreldranna sagði að lesið hefði verið
fyrir sig. I viðtölum við foreldrana kom oft fram að þeir töldu
þetta vera mjög mikilvægan þátt í því að byggja upp lestrar-
úhuga hjá börnum. Það hafði verið lesið fyrir öll börnin, að vísu
í mismiklum mæli þar sem á sumum heimilum var það venja að
lesa fyrir þau daglega en á öðrum var það gert af og til. Þó kom
í ljós að fyrir fjögur af þeim sjö börnum sem höfðu lítinn áhuga
fyrir lestri hafði verið lesið rnjög rnikið. Hjá foreldrum þeirra
barna sem voru áhugasöm um að lesa var það að lesa fyrir þau
aðeins eitt skref af mörgum í þá átt að örva lestraráhuga þeirra.
BÓKASAFNIÐ 22. ÁRG. 1998
17