Bókasafnið - 01.01.1998, Blaðsíða 73

Á BOKASAFNINU
Richard Aungerville: The Philobiblon of
Richard de Bury (K. Paul, Trench & Co.,
1888?)
17. kapítuli. Um að sýna tilhlýðilega
ráðvendni við umsjá og hirðu bóka.
Þýð.: Helga Ólafsdóttir
Vér sýnum guði ekki aðeins hlýðni með því að gera nýjar
bækur, heldur uppfyllum við einnig heilaga kærleiksskyldu,
sumpart þegar vér meðhöndlum bækurnar varlega og sumpart
þegar vér látum þeim í té takmarkalausa umönnun, eftir að
hafa látið þær aftur á sinn rétta stað, svo að þær njóti hrein-
leikans meðan vér höldum á þeim og hvfli öruggar. þegar þær
eru lagðar aftur á sinn stað. Næst eftir messuklæðum og heil-
ögum kerum sem vígð eru líkama drottins eiga hinar heilögu
bækur vissulega skilið að vera meðhöndlaðar með mestu var-
tíð, því mikil spjöll eru á þeim unnin, hvert sinn sem óhrein
hönd dirfist að snerta þær. Þess vegna finnst oss nytsamlegt að
vara stúdenta við margs konar óvanda, sent alltaf er auðvelt
að komast hjá, en getur valdið bókunum afskaplegunt skaða.
Fyrst og fremst ber að sýna aðgát þegar loka skal bók eða
opna, svo að hvorki sé bókin opnuð með óðagoti né henni
fleygt til hliðar að notkun lokinni án þess að henni hafi verið
lokað á viðeigandi hátt, því það sómir sér að meðhöndla bók
ntiklu gætilegar en skó.
Skólanemendur eru yfirleitt illa upp alinn lýður, og sé þeirn
ekki haldið í skefjum af reglunt þeirra sem eldri eru gefa þeir
takmarkalausum barnaskap sínutn lausan tauminn. Þeir eru
hvatvísir í hegðun og útblásnir af monti. Þeir dæma um alla
hluti, eins og þeir væru öruggir unt málstað sinn, þótt þeir séu
alls óreyndir.
Þú sérð e.t.v. þrjóskan ungling sitja sofandalegan yfir námi
sínu, og meðan vetrarkuldinn er bitur. fær hann nefrennsli
vegna nístandi kulda, svo að það fer að leka úr nefi hans, og
hann lætur sér ekki detta í hug að snýta sér með vasaklút fyrr
en hann er búinn að væta bókina sern liggur fyrir framan hann
með þessum ógeðslegu daggardropum.
Bara hann liefði ekki bók fyrir framan sig heldur skinn-
svuntu skósmiðsins! Hann er með kolsvarta nögl og undir
henni daunillan skít, og með þessu setur hann merki, hvar sem
honum sýnist. Hann dreifir um fjölda stráa, sent hann leggur
hér og þar, til að stráið geti minnt hann á það sem hann getur
ekki geymt sér í minni. Þar sern ntagi bókarinnar meltir ekki
þessi strá og enginn annar tjarlægir þau, spenna þau bókina
fyrst upp og gera þykkari en henni er eiginlegt að vera þegar
hún er lokuð, og að lokunt rotna þau og gleymast. Hann
blygðast sín ekki l'yrir að snæða ávexti og ost yfir opinni bók-
inni eða að flytja drykkjarbikarinn kæruleysislega fram og
aftur, og þar sem hann hefur enga ölmususkreppu við hendina
lætur hann molana, sem eftir verða, detta niður í bókina. Með-
an sífellt er verið að masa, er hann einatt að hreyta í félaga
sína og um leið og hann heldur fram tjölda fullyrðinga, gjör-
sneyddar skynsamlegu viti, vætir hann bókina, sem liggur op-
in á hnjánum hans með því að ýra munnvatni yfir hana. Hvað
fieira? Brátt hallar hann sér með krosslagðar hendur fram yfir
bókina, og með stuttum lestri býður hann lieim löngum svefni,
og til að slétta hrukkurnar beygir hann blaðjaðrana aftur
bókinni til ólítils tjóns. Nú er regntíminn liðinn og horfinn og
blómin eru komin fram í landi voru. Þá kemur að því að
umræddur nemandi, sem fremur er bækur vanrækjandi en
fróðleik í þær sækjandi. treður í bók sína fjólum og maríu-
lyklum, rósunt og fjögralaufasmára. Þá mun hann nota rakar
hendur sínar, sem svitinn drýpur af, til að fletta bókununt. Þá
ntun hann slá á hvítt bókfellið með rykugum hönskunum, og
fara yfir blaðsfðuna línu eftir línu með vísifingrinum klæddum
gömlu skinni. Við stingandi flóarbit er hinni helgu bók síðan
fleygt til hliðar, og henni er varla lokað innan mánaðar. en
bólgnar út af því ryki, sem í hana safnast, svo hún lætur ekki
undan þó að reynt sé að loka henni.
Einkum ætti þá að stemma stigu við því að þeir ófyrirleitnu
unglingar snerti bækur, sem taka upp á því, um leið og þeir
hafa lært að draga til stafs, ef þeir fá tækifæri til, að gera
athugasemdir af miklunt vanefnum við hinar fegurstu bækur.
og eru reiðubúnir að krabba eitthvað klunnalega þar sem þeir
sjá vel væna spássíu utan með texta: og fljúgi þeim skyndilega
einhvers konar smekkleysa í hug, vogar ósiðlátur penni þeirra
sér óðara að skrifa hana. Latínusveinninn, heimspekineminn
og hver og einn fáfróður skrifari reynir þar hvort penni hans
dugir, en það höfum við rnjög oft séð rýra bæði notagildi og
verðmæti hinna fegurstu bóka. Þá eru einnig til þjófar nokkrir,
sent vinna bókunt hið mesta tjón með þvf að skera ræmur af
blaðjöðrum til að nota sem bréfsefni og skilja textann einan
eftir, ellegar þeir taka til hlífðar, til annarlegra nota, en þess
háttar helgispjöll ætti að fyrirbjóða undir banns pínu.
Það hæfir einnig kurteislegri liegðun skólanemenda, að þeir
láti jafnan handþvott fara á undan lestri, þegar þeir hverfa
aftur að nánti að loknum máltíðum, en fingur ataður floti fái
ekki áður blöðum að fletta eða spennslum frá að spretta. Ekki
má grátandi barn fá að dást að myndum upphafsstafanna, svo
að það bletti ekki bókfellið nteð votri hendinni, því að það
snertir óðara allt, sent það sér. Ennfremur eru leikmenn, sem
líta eins á bók, hvort sem hún snýr öfugt eða er opin á eðli-
legan hátt, öldungis óverðugir alls samneytis við bækur. Sá
lærði verður einnig að sjá um að sótugur eldhússtrákur með
eiminn af pottunum snerti ekki liljur bókanna óþveginn, en sá
sem fram gengur flekklaus á að varðveita dýrmætar bækur.
Hreinleiki ráðvandra handa væri bæði bókum og nemendum
að miklu liði. ef útbrot og bólur væru ekki klerkleg einkenni.
Jafnskjótt og skentmda verður vart á bókum, ætti þegar í
stað að gera við þær, þar sem ekkert lengisl hraðar en rifa, og
sprunga, sem ekki er skeytt um í svip, þarfnast síðar viðgerðar
nteð vöxtum.
Sá hógværi maður Móses kennir okkur í 31. kapítula
fimmtu Mósebókar, hvernig hægt er með góðu móti að gera
bókahirslur, þar sem varðveita má bækur öruggar fyrir öllu
hnjaski: „Takið lögmálsbók þessa,“ segir hann, „og leggið
hana við hliðina á sáttmálsörk drottins guðs yðar.“ Ó, hve
hæfilegur staður og þægilegur bókasafni, enda var hann
gerður af akasíuviði, sem ttldrei fúnar, og allur lagður gulli að
innan og utan. En öllu óráðvendnishirðuleysi í meðferð bóka
hefur Iausnarinn vísað á bug rneð fordæmi sínu, svo sem lesa
rná hjá Lúkasi í 4. kapítula. Þvf að þegar hann var búinn að
lesa spádómsorð ritningarinnar, sem urn hann vóru skrifuð, í
bókinni sem honum hafði verið rétt. fékk hann ekki þjóninum
hana aftur, fyrr en hann var búinn að loka henni með helgurn
höndurn sínum. Með þessu er brýnt fyrir nemendum, að varð-
andi umhirðu bóka skuli ekki einu sinni hið allra smá-
vægilegasta vanrækt.
BóKASAFNIÐ 22. ÁRG. 199«
73