Bókasafnið - 01.01.1998, Blaðsíða 19

fólki. Einnig að með þvf að lesa sé hægt að fræðast um það
hvernig megi bregðast við vandamálum sem upp koma í lífinu:
„kannski sér maður hlutina öðru vísi og tekur á þeim á annan
hátt“ sagði einn þátttakenda.
6.1. Hvers vegna er mikilvægt að börn lesi?
Þegar rætt var við foreldra barnanna um það hvers vegna þeir
töldu mikilvægt að börn læsu mátti greina nokkur þemu.
Algengast var að foreldrarnir töluðu um að lestur hefði áhrif á
málþroska barna en svör s.s.: „það þroskar náttúrlega orða-
forða,“ „ef þau lesa mikið þá verða þau færari um að skrifa'* og
„það náttúrlega þroskar þau í frásögn, þú getur spurt þau og það
þroskar þau í frásagnarhæfileikum“ lýsa þessu viðhorfi.
Sumir af foreldrunum töldu að tómstundalestur væri mikil-
vægur þar sem hann yki lestrarfærni og
lesskilning barna: „bóklestur náttúrlega
þjálfar lestur hjá krökkum og það er mjög
gott“ sagði einn af feðrunum. Ein af
mæðrunum tók í sama streng og sagði
„það getur verið mjög gott upp á nám
seinna að vera vön að lesa texta og skilja,
að koma sér í gegnum langan lesinn texta
en ekki að vera alltaf að lesa stuttar
greinar.”
Sú skoðun að það væri þroskandi fyrir
börn að lesa vegna þess að lestur ýtti undir
ímyndunarafl þeirra var einnig mjög al-
menn meðal foreldranna. „Það örvar hug-
myndaflugið, þau smíða sinn eigin ramma
um bókina" sagði einn feðranna.
Nokkrir af foreldrunum nefndu að sjón-
deildarhringur barna víkkaði við að lesa
og að í gegnum lesturinn öðluðust þau
almenna þekkingu á umheiminum og því
hvernig lífi og aðstæðum annarra væri háttað. Ein af mæðrunum
sagði: „Margar af þessum bókum segja frá lífinu eins og það
var hérna áður fyrr. Mér finnst það vera voða góður heimur fyrir
þau að komast inn í. Líka hvernig börn hafa það annars staðar í
heiminum. Mér finnst það bara óteljandi. Þetta er fræðsluefni að
mörgu leyti þó að þetta séu skáldsögur."
Jafnframt kom það viðhorf fram að lestur hafi áhrif á per-
sónulegan þroska barnanna og að með því að lesa t.d. um fólk
sem býr við mismunandi aðstæður öðlist börn meiri skilning á
högurn annara. „Þau fá hugmyndir og heyra að það er ekki allt
saman bara einfalt, það er ýmislegt sem er öðruvísi annars
staðar en hjá þeim“ sagði einn af feðrunum. Þessir foreldrar
töldu að við það að lesa vakni upp ýmsar spurningar sem börn
velti fyrir sér og að lesturinn geti haft áhrif á hæfileika þeirra til
að setja sig í spor annarra.
Jafnframt var lalað um að lestur væri mjög góð afþreying
fyrir börn „af því að það er svo gaman að lesa,“ að þau gætu
haft ákveðinn félagsskap af bókum og að þau slaki vel á við að
lesa „það hlýtur að vera róandi að setjast niður og einbeita sér
að þessu“ sagði ein af mæðrunum.
6.2. Viðhorf og lestur
I umræðunni kom fram nokkur mismunur á viðhorfum foreldr-
anna til lesturs. í fyrsta lagi tilgreindu flestir foreldrar þeirra
barna sem eru áhugasöm um að lesa fleiri ástæður fyrir mikil-
vægi lestrar en foreldrar þeirra barna sem hafa lítinn áhuga fyrir
lestri. I öðru lagi virðist mismunurinn á milli foreldra þeirra
barna sem hafa lítinn áhuga fyrir lestri og þeirra sem hafa áhuga
fyrir lestri felast í því að foreldrar áhugalítilla barna leggja
megináherslu á gildi lestrar í tengslum við nám. Þó svo að for-
eldrar áhugasamra barna telji gildi lestrar í sambandi við
fræðslu vera mikilvægt þá gera þeir því sem venjulega kallast
„afþreyingarlestur" hátt undir höfði og telja gildi hans ekki
síður mikilvægt. Hjá þeim virðast þessar tvær ástæður fyrir því
að lesa, þ.e. að lesa „til að fræðast“ og að lesa „sér til af-
þreyingar" vera samtengdar en ekki
aðskildar.
Nær allir foreldrar þeirra barna sem
eru áhugasöm um að lesa hafa hagnýt
viðhorf til lesturs og sjálfir lesa flestir
þessara foreldra mikið í tómstundum
sínum. Flokkun Van Lierops fellur nokk-
uð vel að fjölskyldum þessara barna,
heimilismenn lesa almennt mikið, sam-
ræður um það sem þeir eru að lesa eru al-
gengar og það má segja að lestur sé ríkur
þáttur í heimilislíft þeitra.
Þó að þetta eigi við um flestar fjöl-
skyldur þeirra barna sem hafa áhuga fyrir
lestri má þar einnig finna fjölskyldu þar
sent báðir foreldrarnir láta í ljós hagnýt
viðhorf en lesa hvorugt mikið í tóm-
stundum sínum. Þessir foreldrar hafa
samt sem áður stutt vel við og örvað
lestraráhuga barnsins.
Um fjölskyldur þeirra barna sem hafa lítinn áhuga fyrir lestri
gildir almennt að þar er lestur ekki sameiginlegt áhugamál
heimilismanna og samskipti milli þeirra í tengslum við lestur
eru lítil. Engu að síður láta að minnsta kosti annað foreldrið og í
einni af fjölskyldunum báðir foreldrarnir, í Ijós hagnýt viðhorf
til lesturs. Jafnframt eru flestir þessara foreldra sjálfir áhuga-
samir um að lesa. Sú lýsing sem Van Lierop hefur sett fram á
einkennum fjölskyldna þar sem hagnýt viðhorf eru ríkjandi á
ekki við um fjölskyldur þessara barna. Tómstundalestur er ekki
áhugamál sem þeir reyna að deila með börnum sínum og gera
þau að þátttakendum í heldur halda þeir því meira út af fyrir sig.
7. Lokaorð
1 þessari rannsókn var aðaláhersla lögð á að skoða lestrarvenjur
á æskuárum og hvernig foreldrar höfðu haft áhrif á lestraráhuga
barna sinna. Hjá fjölskyldum þeirra barna sem voru áhugasönt
um að lesa var áhugi fyrir lestri almennur og virðist hafa gengið
í arf kynslóð fram af kynslóð. Hefð fyrir lestri var sterkari hjá
þessum fjölskyldum en hjá fjölskyldum þeirra barna sem höfðu
lítinn áhuga fyrir því að lesa. Þó hafði annað foreldri flestra
þeirra barna áhuga fyrir lestri og því hefðu þau átt að geta haft
Lestrarkennsla
eftir Sigurð Guðmundsson málara
BÓKASAFNIÐ 22. ÁRG. 1998
19