Bókasafnið - 01.01.1998, Blaðsíða 30

eru afar misjöfn, enda sýnist mér sem svo að
lítill vandi sé að koma hlutum af stað, en
vandasamt að gera úr því áhugaverðar og
nothæfar heildir. Megnið af því sem hægt er
að skoða á vefnum að minnsta kosti er hálf-
karað efni sem dælt er út án nógu góðra skil-
greininga eða minnstu möguleika á notkun
með þeim hætti sem tölvur bjóða upp á.
Skönnun bóka, handrita, skjala o.fl. er í fullum gangi og
vissulega verður hægt að skoða margvíslegt efni á vefnum sem
hefur fram að þessu aðeins verið aðgengilegt
þröngum hópi. Það er ef til vill einn af aðal-
kostum nettexta að fágæti og annað efni sem
hefur hvergi birst á prenti verður aðgengilegt
þeim sem hefðu ella ekki haft neina möguleika á
að kynnast því. En til að slíkt efni nýtist sem
skyldi þarf vandaða ritstjórn alveg eins og hefur
tíðkast hingað til með prentaðar bækur. Það er
auðvelt að skanna texta í tölvu ef tækniþekking er
fyrir hendi. Tölvulæsi og sú þekking sem til þarf
er orðin mjög almenn og einmitt þess vegna er
hætt við því að sumir hverjir sem fást við
textaskönnun og fá þá flugu í höfuðið að sniðugt
sé að skanna inn tiltekna texta haft hvorki nægan
metnað né þá grundvallarþekkingu sem til þarf til
að útgáfan verði til sóma. Mun erfiðara er að setja
gæðareglur um netútgáfu en hefðbundna bóka-
útgáfu og sjá til þess að þeim sé fylgt vegna þess
að uppbygging netsins hefur frá upphafi hvorki
gert ráð fyrir miðstýringu né eftirliti af neinu tagi.
Tilgang netútgáfu þyrfti að skilgreina hverju
sinni: Hvert er markmið útgáfunnar? Uppfylla rit-
stjórar vefsíðunnar lágmarkskröfur um gæði?
Dæmi um vandaða ritstjórn og skýr markmið má
finna á vefsíðu Dick Ringlers, prófessor við Wis-
consin-háskóla. Prófessor Ringler hefur sett
saman efni um Jónas Hallgrímsson handa ensku-
mælandi bókmenntafræðinemum. Þar er að finna
texta á íslensku og ensku, umfjöllun um textana,
íslenska bragarhætti og svo um Jónas sjálfan auk
myndefnis. Einnig er hægt að hlusta á góðan upp-
lestur á mörgum ljóðum Jónasar. Síðast en ekki
síst eru allar nauðsynlegar upplýsingar um upp-
runa textanna og höfundaraðild nákvæmlega til-
greindar. Samt er því ekki að neita að snemma
læddist að mér sú hugsun að bók og snælda hefðu
vel getað komið í stað vefsíðunnar og að það
hefði jafnvel verið þægilegra og skemmtilegra að
kynnast efninu á þann hátt. Það var fagnaðarefni
að sjá þær upplýsingar á vefsíðunni nýlega að Hið
íslenska bókmenntafélag hyggst gefa út efni
hennar, aukið og endurbætt, árið 2000. Fyrir
námsmenn er opinn aðgangur þó ótvíræður ávinningur auk þess
að kostnaði er haldið í lágmarki.

bu/ues cnœc/
fcíor
T
ler
ChrR^
rmS5e
gawi ((f
and^S
fincl
Óskalisti danskrar 8 ára
stelpu frá árinu 1982
Hvaða ávinningur er að því að hafa texta á Netinu? Að ofan
er greiðari og skjótari aðgangur nefndur. Einnig er hægt að
fletta upp í þeim, rifja upp orðalag og sækja beinar tilvitnanir og
útdrætti, sem sagt það er hægt að nota þá í upplýsingaleit. Það
hlýtur að vera kostur fyrir fræðimenn og aðra að hafa aðgang að
textum í einkatölvunni og geta afritað klausur og flutt yfir í
ritvinnslu. Textarnir þurfa að sjálfsögðu að vera leitarbærir svo
hægt sé að ftnna ákveðinn kafla eða málsgreinar fljótt og
örugglega. Þeir þurfa líka að vera réttir og bókfræðiupplýsingar
um þá aðgengilegir.
Því hefur verið spáð að Netið verði með tímanum eins og
risastór spjaldskrá þar sem hægt verði að fletta
upp nánast hvaða bók sem er. Eftir því sem fleiri
textar verða aðgengilegir á Netinu mun það æ
meir líkjast risastóru bókasafni. Dæmi um slíkt
er nú þegar að finna. The Internet Public Library
er netbókasafn sem Háskólinn í Michigan hefur
stofnað og þar er aðgangur að meira en 5.500
sígildum skáldverkum. I fyrrnefndum fyrirlestri
segir Már að lokum:
Tölvutækar útgáfur á textum, töl-
um eða myndum sem bæta engu
við miðað við venjulegar bækur
eru einskis nýtar, það er ef bara er
hægt að lesa þær og skoða eins og
bók. Þá væri betra að halda bara
áfram að gefa út bækur, enda
verður það gert. Bækur lesum við,
en í tölvum leitum við. Við njótum
bóka, en notum tölvutæk gögn.
Þetta eru athyglisverðar fullyrðingar. Við
njótum bóka og lesturs. Við notum nettexta,
enda enn sem komið er afar óþægilegt að lesa
þá á skjá. Reyndar hafa bækurnar enn vinning-
inn yfir tölvurnar því að við lesum ekki bara
bækur og njótum þeirra heldur leitum við ennþá
í þeim ekki síður en í tölvum. Kjami málsins er
að bókin og tölvan eru þrátt fyrir allt ólíkir
.miðlar og hafa að þessu leyti enn ólíkan tilgang.
Bækur hafa verið hluli af lífi rnínu frá því ég
man eftir mér. Eg varð snemma læs og ef ég var
spurð hvað ég vildi fá í afmælisgjöf þegar ég var
barn svaraði ég oftar en ekki: bækur. A þessum
árum las ég bækur eftir þekkta barnabókahöf-
unda eins og Enid Blyton, Louisu May Alcott,
Lauru Ingalls Wilder og Frank L. Baum. Eg
safnaði vikupeningum í margar vikur til að geta
keypt nýjustu Fimm-bókina þegar hún kom í
W.H. Smith, ensku bókabúðina á Rue de Rivoli.
Því miður urðu íslenskir barnabókahöfundar eins
og Stefán Jónsson og Ragnheiður Jónsdóttir út-
undan. Pabbi las þó íslenskar þjóðsögur fyrir okkur á kvöldin
meðan við kúrðum undir sæng og sáum fyrir okkur djáknann á
30
BÓKASAFNIÐ 22. ÁRG. 199«