Bókasafnið - 01.01.1998, Blaðsíða 59

steiktur öðrum megin, snúðu nú á aðra hlið, og et.””3 Sakir
þessa mikla hugrekkis er hann sýndi á dauðastundunni og
aðgátar í meðferð steikts kjöts hefur hann verið útnefndur
sérlegur verndari matreiðslumeistara og er hann því einungis í
öðru sæti sem verndari bókavarða.
Víkur þá sögu að einu konunni er skipar sæti verndara þeirrar
stéttar sem hefur innan sinna vébanda fleiri góðar konur en
flestar aðrar stéttir. Sú var heilög Katrín og kom frá hinni frægu
bókaborg, Alexandríu. Hún er ævinlega sýnd á myndum með
bók sér nærri, venjulega lesandi, og merkir það hennar mikla
lærdóm auk þess sem það vísar til
uppruna hennar. Líkt og heilagur
Lárentíus beið hennar ekki annar
starfi þessa heims en vera pínd til
dauða og er talið að hún hafi verið
hálshöggvin þann 25. nóvember
árið 307. Heilög Katrín var þekkt
hér á landi og að minnsta kosti ein
kirkja var helguð henni. A ísiensku
er varðveitt saga hennar og hefur
hún verið gefin út með öðrum
heiiagra manna sögum af Norð-
manninum C.R. Unger laust fyrir
síðustu aldamót. Hér til hliðar gef-
ur að líta útdrætti úr sögunni sem
tengdir eru saman með endursögn
minni. Sagan er því miður of löng
til að unnt sé að birta hana í heild
en með þessum hætti gefst þó færi
Hér hefir upp sögu heil-
agrar Katrínar meyjar.4
á að fá örlitla hugmynd um sögur af því tagi sem hér hefur verið
staldrað við. Þess skal að lokum getið um heilaga Katrínu að
hún hefur verið útnefnd sérlegur verndardýrlingur heimspek-
inga og er aðeins í öðru sæti sem verndari bókavarða.
Þá er aðeins eftir að nota tækifærið til að víkja að einu atriði:
Sá veruleiki sem býr að baki hugmyndum manna um helga
menn og konur er ákveðin hugsun um eðli mannsins sem á sér
rætur í heimspeki miðalda. Sú heimsmynd er að því leyti fram-
andi hugmyndum okkar að hún er ein, heil og fyrirfram gefin í
stað þess að vera sjálfsprottin eða brotakennd. í hug og hjarta
miðaldamannsins, sem mótaði
helgisöguna, er hinn innri maður
frummynd hins góða manns í anda
Platóns. Hann er hin skapaða vera,
meitluð á steðja hins mikla skapara
og ber hans líki. Hlutverk helgisög-
unnar var að opinbera þessa nær-
veru Guðs, nærveru sem er hið
innsta eðli sérhvers manns. Hver sá
sem settist niður til að hlýða á
helgisöguna var því í raun á hljóðu
tali við sitt eigið sjálf um möguleika
sinnar eigin eilífu sálar, skapaðrar í
líki Guðs og á leið til Hans eftir
eyðimörk þessa heims. Sá er kjam-
inn, að minnsta kosti í helgisög-
unni.

Hér munu verða birt valin brot úr
sögu heilagrar Katrínar frá Alex-
andríu úr útgáfu C.R. Unger frá
1877. Sagan sjálf er of löng til að unnt sé að birta hana í heild.
Skáletraðir eru innskotstextar sem undirritaður hefur búið út til
að tengja saman þá texta sögunnar sem birtir eru. Þess má geta
að stafsetning erfœrð til nútímahorfs.
A dögum Maxencíusar keisara sonar Maximíani keisara, er ríki
hafði haldið með Dioclesíano keisara, var gjör mikill ófriður
kristnum mönnunt, og var allur heimur í þann tíma jtálega fullur
af ýmislegum skurðgoða villum. Vissu fáir einir drottin Guð vera
skapara himins og jarðar, og fyrir því þjónuðu rnargir skepnunni
með miklum alhuga og kölluðu það Guð, er sjálfir höfðu þeir
sínum höndum smíðað.
Sá keisari er nefndur var í upphafi sögunnar kveður saman alla
helstu höfðingja Iteiðins siðar til borgarinnar Alexandríu er þá
var þekktust allra borga veraldarinnar sakir sins mikla bóka-
safns. A þeim fundi mcelir keisari þessi orð:
Þessi mœr svo sem hún var œttgöfug, svo var hún og
ágœt að speki sinni, numið hafði liún allar þœr
íþróttir á bókum, er liberalis lieita.
„Fyrir kraft og verðleik allra guða
þeirra er vér þjónum og halda far-
sæld og sigri og dýrð Rómaborgar
ríkis, er engi sú þjóð f öllum heimi,
er hafni að lúta voru veldi, nema
fúll metnaður kristinna manna sveit
í sinni óvisku og átrúnaði, sú er vér höfum enn eigi rnátt eyða
með öllu, því að hún dreifist hér og hvar um heim og leitar sér
fylgsna, að hún megi forðast vorar hendur. Og fyrir því bjóðum
vér og gjörum það lögtekið, að almennileg vegsemd og einkanleg
dýrð sé veitt enum helgustu guðum, er [með] mætti sínum og
mildi styrkja vort ríki, að þau gæti vor að eilífu, en sýni oss
kristna menn, að vér megum niðra þeirra drambi og hegna ræki-
lega villu þeirra, og sjálf guðin glati þeim, er vér megum eigi á
hitta. Þessi lög, er vér höfum sett, byrjar oss sjálfum fyrst að fylla.
Vér skulunt fórna guðunum slíkt, er vér megurn af voru valdi, en
þér út í frá fórnið hver sem má gjarna eftir sínum föngum.”
Gerðu heiðnir menn sem keisari þeirra bauð og segir í sögunni
að „borgin öll þaut afalls konar söngfœrum, erþeir lofuðu fjand-
ur með þá er þeir hugðust gera dýrð guða sinna. “ En ekki hló
öllum fögnuður í brjósti. Mœr ein var nefnd Katrín og var dóttir
Kosts konungs. Um liana segir svo:
BóKASAFNIÐ 22. ÁRG. 199H
59