Dagblaðið Vísir - DV - 14.11.1987, Síða 27

LAUGARDAGUR 14. NÓVEMBER 1987.
27
Kvikmyndir
fflmsm
Richard Attenborough leiöbeinir hér Denzel Washington er leikur Stephen Biko.
Cry Freedom
Nýjasta kvikmynd Richards Atten-
borough, um ævi blökkumanna-
leiðtogans Stephens Biko, hefur
vakið mikla athygli og þykir beitt
vopn í baráttunni gegn aðskilnað-
arstefaustjómvaldaí
Suður-Afríku.
Aðalleikarar Cry Freedom, Kevin Kline, er leikur blaðamanninn Donald Woods, og Denzel Washington, er
leikur Biko.
Þann 12. september 1977 lést
blökkumannaleiðtoginn Stephen
Biko í fangelsi af völdum innvortis
meiðsla er stöfuðu af pyntingum.
Hann var aðeins þrítugur og af
mörgum talinn hæfileikamesti
leiðtogi blökkumanna í Suður-
Afríku. Mikil reiði fylgdi í kjölfarið
og mótmæli bárust frá flestum
löndum heims.
Um þennan blökkumannaleið-
toga hefur Richard Attenborough
gert kvikmyndina Cry Freedom er
frumsýnd var vestan hafs fyrir
stuttu. Kvikmyndin, er kostaði 21
milljón dollara, var tekin í Zimbab-
we og Kenya í fyrra. í annað
aðalhlutverkið, Biko, valdist
bandarískur blökkumaður, Denzel
Washington, eftir mikla leit. Hitt
aðalhlutverkið, blaðamanninn og
ritstjórann Donald Woods, leikur
Kevin Kline.
Cry Freedom reynir að lýsa at-
burðum er urðu í Suður-Afríku
1975 til 1977. Stuðst er við tvær
bækur er Woods skrifaði um þetta
tímabil og er önnur þeirra ævisaga
Bikos. Hin er byggð á reynslu hans
sjálfs.
Á þessum árum var Donald
Woods, sem er breskur, ritstjóri
smáblaösins The Daily Dispatch.
Útgáfa þess var í East London sem
er sextíu kílómetra frá heimabæ
Bikos, Kingwilhamsborg. Kynni
þeirra urðu náin og eftir því sem
Woods kynntist Biko betur tóku
skrif hans meira mið af stefnumál-
um svartra í Afríku, skrif sem loks
leiddu til þess að hann varð að flýja
landið íklæddur prestskufli.
Þótt Cry Freedom íjalU að miklu
leyti um þessa tvo menn er hún
einnig lýsing á grimmd herlögreglu
gagnvart meirihluta svartra í Suð-
ur-Afríku og Attenborough dregur
ekkert úr skoðunum sínum á
ástandinu. Hann hefur sagt að
myndin sé áróðurstæki sem ætlað
sé að senda áhorfendur heim eftir
sýningu fulla af reiði yfir stefnu
stjórnvalda í Suður-Afríku.
Þekktasta mynd Richards Atten-
borough er tvímælalaust Gandhi
sem færði honum fleiri en ein
óskarsverðlaun. Eins og menn
muna byrjar sú mynd í Suður-
Afríku þar sem Gandhi starfaöi
sem ungur lögfræðingur. Eftir
mikinn sigur með Gandhi leik-
stýrði hann hinni mislukkuðu The
Chorus Line sem er nútíma dans-
mynd eftir metstykki á Broadway.
Eru flestir á að hann hafi ekki ver-
ið rétti leikstjórinn fyrir þetta verk.
Hóf hann leit að verkefni sem
passaði honum betur og meðal þess
sem honum barst í pósti voru tvær
áðurnefndar bækur eftir Donald
Woods, sendar af höfundinum
sjálfum. Þetta var 1982. Attenboro-
ugh leist strax vel á verkefnið og
samkvæmt tillögu Woods „laum-
aði“ hann sér ásamt eiginkonu
sinni til Suður-Afríku til að kanna
aðstæður.
Ferð hans um Suður-Afríku var
að vísu ekkert leyndarmál en hann
fékk tæpast nægan tíma til viðtala
Kvikmyndir
Hilmar Karlsson
við hina ýmsu leiðtoga blökku-
manna áöur en yfirvöld fóru að
skipta sér af veru hans og tilgang-
inum. Þó dvaldi hann þar nægilega
lengi til að sjá með eigin augum það
óréttlæti gagnvart meirihluta þjóð-
arinnar sem þarlend stjórnvöld
stunda.
Strax eftir heimkomuna hóf hann
undirbúning myndarinnar. Hand-
ritið fylgir nokkuð nákvæmlega
frásögn Woods. Fyrri helmingur
myndarinnar fjallar nær eingöngu
um Biko, en að honum látnum tek-
ur við reynsla Woods sjálfs og þeir
atburðir er fylgdu í kjölfarið eftir
að hann hafði flúið.
Nokkuð hefur Richard Atten-
borough verið gagnrýndur fyrir að
ýkja sögulegar staöreyndir, til að
mynda atriðið er gerist 6. júní 1976,
daginn sem lögreglan hleypti af
skotum á skólabörn. Sá atburður
hleypti öllu í bál og brand.
í myndinni sjáum við hvíta lög-
reglumenn fara vopnum búna um
svæði svartra, drepandi á báða
bóga.
Raunveruleikinn er aðeins öðru-
vísi, þótt vissulega hafi þessir
atburðir gerst. Fyrst og fremst hafa
margir bent á að margir lögreglu-
mannanna hafi verið svartir og svo
að mörgum atburðum er þjappað
saman í eina dramatíska senu.
Attenborough svarar því til að
láta svarta gegn svörtum í mynd
sem að meginþema fjallar um að-
skilnaðarstefnuna sé of flókið til
að vel fari í leikinni kvikmynd.
Einnig hefur verið fundið að því
að tveir bandarískir leikarar skuli
vera í aðalhlutverkunum. Richard
Attenborough segist svo sannar-
lega hafa reynt að flnna leikara frá
Afríku til að fara með hlutverk
Bikos og marga reynt en enginn
sem hann prófaði hafi getað sann-
fært sig um að geta leikið hlutverk-
ið.
Denzel Washington var því langt
frá aö vera fyrsti kosturinn, en
þessi þijátíu og tveggja ára leikari
sannfærði Attenborough um hann
gæti leikið hlutverkið. Þetta er
fyrsta stóra hlutverk Washington
sem áður hafði leikið aukahlutverk
1 kvikmyndum en er þekktur sjón-
varpsleikari.
Þótt Richard Attenborough hafi
leyft sér aö stílfæra suma atburði
sér og kvikmynd sinni í hag efast
enginn um að Cry Freedom er
áhrifamikil kvikmynd og eitt sterk-
asta áróðursvopn gegn aðskilnað-
arstefnu stjórnar Suður-Afríku.
HK