Dagur - 12.02.1968, Page 43

Erlingur Davíðsson:
Fákurinn og fálkinn
ÁRIÐ 1592 bannaði Oddur biskup Ein-
arsson „hestaþing." En síðasta slíkt þing
var þó haldið í Fnjóskadal árið 1623 og
miklu lengur héldust hestaöt í Noregi.
En hestaþing, eða hestaöt, voru upp-
áhaldsskemmtun forfeðra okkar um
langt skeið og er þeirra víða getið. En
oft hlutust af þeim illdeilur og mannvig,
því hvorki vantaði metnað eða ofstopa
á slíkum skemmtisamkomum.
Hestaöt fóru þannig fram, að fram
voru leiddir tveir hraustir graðhestar og
þeim att saman. En oftast eru þeir fúsir
Arkle, mesti veðhlaupahestur álíunnar.
mjög til áfloga. Hverjum hesti fylgdi
maður með stöng til að hvetja og styðja.
Reyndu svo hestarnir með séf með sín-
um aðferðum, sem vissulega eru marg-
vislegar og skaphiti slíkra skepna oft
mikill með ólikindum. Ekki er því að
neita, að átök slíkra skepna eru tilkomu-
mikil, þótt þau séu kannski ekki að sama
skapi fögur.
Hestarnir beita mjög framfótum og
kjafti og grenja oft hátt. Leiknum lýkur
þegar afl og atgervi hefur sigrað og legg-
ur hinn sigraði þá á flótta og sýningu er
lokið. Þannig er það líka úti i náttúr-
unni enn í dag. Stóðhestar eru
oft grimmir og stjórnsamir. Halda þeir
hrj'ssuhópum sínum saman og stjórna
„með harðri hendi“ ef þeim þykir þurfa.
„Djarftækiri eru þeir til kvenna“ og stela
hryssum í hóp sinn er þeir sjá sé fepri.
Hesturinn beitir hörku ef, hryssan lýtur
ekki vilja hans.
Fornmenn létu sér mjög annt um víg-
hesta sina og stunduðu kynbaetur til þess
að meiri íþróttaárangur næðist í þessari
grein. I>að voru fyrstu hrossakynbætur á
íslandi. Hvítir hestar og fífilbleikir virð-
ast hafa verið uppáhalds litir og svo er
raunar enn, einkum hvað hvíta litinn
snertir. Og kapp var lagt á að eiga ein-
lita hesta.
Svo sárt var mönnum um hesta, þótt
sjaldan væri mönnum hrossa vant, að í
Grágás segir, að ef einhver ríður hesti
fram hjá þrem bæjum eða yfir vatnaskil
milli héraða eða yfir fjórðungsmót, sé
hann sekur skógarmaður. Þetta sýnir ást-
ríki það, sem forfeður okkar höfðu á
hestum sínum. En þetta ástríki var dá-
lítið blendið, því á hörðum vetrum
hrundu hrossin niður úr hor og harðrétti,
jafnvel þúsundum saman. Það voru
þær kynbætur, sem náttúran sjálf
annaðist, með því eyddi hún hinu
veikbyggða, og fram undir okkar tíma
hafa harðir vetur valið og hafnað. Nú er
í landinu ótrúlega hraustur stofn, sem
þolir vel kulda og getur lifað á sinunni
einni veturinn af, á meðan nokkur snöp
er, og náð bæði vexti og þroska. Þannig
lifa villtar og hálfvilltar hrossahjarðir
enn í dag á landsins gæðum — lifa af
vetrarhörkurnar á dauðri sinu og sinni
eigin líkamsfitu frá sumrinu áður.
Litið ræktaður hrossastofn okkar
býr yfir meiri og fjölþættari ganghæfi-
leikum en nokkurt annað hrossakyn í
víðri veröld, er sterkur, fótviss, með
ólikindum þolinn og fjör hans endist
oft fram til elli.
Góðir hestar voru taldir konungsger-
semar og á síðasta ári gáfu Islendingar
kóngafólki tvo slíka, sem þjóðargjöf og
kunnugt er. Kristján 4. Danakonungur
bað Johan Vest fálkaveiðara að kaupa
fyrir sig fjóra skeiðhesta á Islandi 1637.
íslenzki fálkinn.
DAGUR 50 ÁRA 43