Þjóðviljinn - 23.12.1964, Síða 17

DIEGO RIVERA
ondu — gerði upp reiknínga
við fortíð sína.
Kúbisminn kenndi honum
íoargt, mér finnast verk hans
frá Parísartímanum dásamleg,
einnig nú. Stundum málaði
bann andlitsmyndir; hann
málaði spánska rithöfundinn
Ramon Gomez la Sierna og
skilaði vel skrautlegheitum og
sérvizku fyrirmyndarinnar
(Ramon tróð upp í Paris með
fyrirlestur um nútíma mynd-
list standandi á baki sirkus-
fíls). Diego málaði Max Volo-
sjin; myndin sýnir i senn tvö-
hundruð pimda mann og létt-
ieika flögrandi fugls, bláa og
rauðgula tóna, bleika grímu
fagurkerans og fullkomlega
ftatúralistiska liði í hrokknu
skeggi skógarpúkans.
Rivera var fyrsti Amerikan-
inn sem ég kynntist. Pablo
Neruda kynntist ég miklu síð-
ar — á árum Spánarstríðs-
ins. Þeir eiga margt sameig-
inlegt: báðir ólust upp í list
þeirrar gömlu Evrópu, báðir
vildu síðan skapa sína þjóð-
iegu list og lögðu í hana nokk-
nr einkenni Nýja heimsins —
kraft, glæsibrag, hirðuleysi
um hófsemi. (1 Ameríku minn-
ir venjuleg rigning á flóð).
fiiego skapaði ásamt Orozco
niexíkanska skólann í mynd-
list; í freskum Rivera koma
fram sérkenni skapgerðar
hans og Ameríku — náin
fengsl við höfuðskepnurnar,
fjölbreytt tækni, barnaskapur.
Við urðum vinir; við vorum
^ yzta fylkingararmi í Rot-
°ndu, vissum að auk þeirrar
Rarísar sem við þekktum
voru til aðrir heimar
og önnur hlutföll fyrirbær-
anna. Þótt hann segðist hafa
Jesið Marx fyrir stríð dáðist
aann að áhangendum Zapata
krakkalegur anarkismi
^exikanskra fjárhirða féll
a°num vel. En í mínu höfði
Var þá allt komið á ringul-
bolsévikafundir og Mítja
Raramazof, skáldsögur Léons
°Í3. þessa síðbúna Savano-
roia og slægðar fiðlur Picassó,
, atur á sléttu og samhfelldu
°rgaralegu lífi Frakklands
og ást á franskri skapgerð,
trú á sérstakt hlutverk Rúss-
lands og stórslysaþorsti. Við
Diego skildum hvof annan vel.
öll Rotonda var heimur út-
skúfaðra, en við vorum víst
útskúfaðir meðal útskúfaðra.
Rivera hitti oft Savínkof;
eðli hans og lífsást tryggðu
hann gegn hunzku, en hann
hafði ánægju af frásögnum
um það hvernig þetta snyrti-
menni með kúluhattinn veiddi
stórknjas og ráðherra. Ég
man kvöld eitt í ársbyrjun
1917. Rivera sat í Rotondu
með Savínkof og Max, ég var
með Modigliani og fyrirsæt-
unni Margot, við næsta borð
töluðu Lepinski og Léger fjör-
lega um eitthvað. Þegar Rot-
ondu var lokað klukkan tíu
tók Modigliani okkur heim
með sér.
Einhverra hluta vegna lagði
ég á minnið langt, samheng-
islaust samtal um stríðið, um
framtíðina, um listina. Égvil
reyna að endursegja það í
stuttu máli; má vera að ein-
hverjar setningar hafi ekki
verið sagðar þá, en ég segi
rétt frá .hugsunum hvers og
eins.
Léger. Bráðum er stríðið
búið. Hermennirnir vilja ekki
berjast lengur. Þjóðverjar
munu lika skilja að það er
þýðingarlaust. Þjóðverjar eru
seinni að átta sig, en þeir
hljóta að skilja þetta. Þá þarf
að byggja upp þau héruð og
lönd sem nú eni í rústum.
Ég hugsa að stjómmálamönn-
unum verði vikið frá. 1 þeirra
stað verða settir verkfræðing-
ar, iðnfræðingar, kannske
verkamenn líka . . . Auðvitað
er Renoir góður málari en það
er erfitt að imynda sér að
hann gæti lifað núna. Skrið-
drekar — og Renoir . . . Hvað
getur innblásið mönnum anda-
gift? Vísindin, tæknin, starf-
ið. Og svo íþróttirnar ....
Volosjín. Að mínum dómi
er þetta of lítið fyrir mann-
inn. Getur Evrópa breytzt í
Ameríku? Striðið héfur ekki
aðeins rótað upp allri Píkard-
íu heldur og okkar innra
Aztekakonur baka maískökur. Hluti af veggmynd eftir Rivera.
manni. Gobbs kallaði ríkið
leviathan. Mennirnir geta
breytzt í sjálfvirk tígrisdýr,
þeir hafa reynslu og þeir hafa
komiðt á bragðið. Ég tek
myndir Légers fram yfir vél-
arnar. Það freistár mín ekki
að verða þræll sálarlausra
fyrirbæra.
Modigliani. Helviti eruð þið
allir barnalegir. Þið hakiið að
einhver segi við ykkur. Kjós-
ið nú kæru vinir. Þetta er
hlægilegt. Nú kjósa aðeins
hermenn sem særa sig viljandi
og eru skotnir fyrir. En þeg-
ar stríðinu lýkur verða allir
settir í tukthús. Nostradam-
usi skjátlast ekki . . . Ajlir
verða klæddir í fangabúning
í bezta falli verður vísinda-
mönnum leyft að ganga í tígl-
óttum buxum en ekki rönd-
óttum.
Léger Nei, meim hafa
breytzt, þeir .eru að vakna.
Lepinski Þetta er satt. Auð-
vitað getur kapítalisminn ekk-
ert skapað framar, hann get-
ur aðeins eyðilagt. En dóm-
greind manna vex. Má veia
c>
JÓLABLAÐ-17