Þjóðviljinn - 23.12.1964, Side 48

Kvæðamenn
Framhald af bls. 7.
manna — og við þetta stönd-
um við auðvitað. Sumt efni
höfum við til að mynda feng-
ið beinlínis með því skilyrði,
að ekki mætti birta það í
heild, en þó megi vitna til
þess í vísindaritum. Og það
verður að sjálfsögðu ekki birt
nema á þennan hátt.
Og yfirleitt má segja, að
fólkið sem við ræddum við,
hafi sýnt aðdáunarverðan
skilning á þessum málum öll-
um.
Leynifélag
kvæðamanna
— En við skulum halda á-
fram með þátt Dana. Þegar
við Svend Nielsen komum úr
fyrri ferðinni höfðu þau tíð-
indi gerzt, að Dansk Folke-
mindesamling hafði beinlínis
farið þess á leit að taka þátt
í ferðinni um Múlasýslur og
Austur-Skaftafellssýslu. Kom
þá hingað yfirmaður tónlist-
ardeildar safnsins, Thorkild
Knudsen, en hann hefur um
langan tíma séð um fjölmarg-
ar upptökur bæði í Danmörku,
á Færeyjum og Suðureyjum.
Tókst við hann ágæt sam-
vinna sem átti sinn þátt i því,
hve góðar upptökurnar voru.
Áður en lagt yrði af stað
austur á land, þótti ráðlegt
að svipast um eftir kvæða-
mönnum á Snæfellsnesi. Þar
fundust tólf réttlátir, og var
það nokkru meira en búizt
hafði verið við. En svo er
mál með vexti, að kvæðamenn
mynda með sér hálfgert leyni-
félag — þeir vita hver um
annan en utanaðkomandi
maður ekki: ef þú hefur hins-
vegar verið svo heppinn að
finna þann fyrsta, þá getur
þú rakið þig áfram. Ég hafði
reyndar forvitnazt um kvæða-
menn í héraðinu áður, en
án árangurs. Og það sem nú
kom fram bendir til þess, að
miklu fleiri séu kvæða- og
sagnamenn en álitið er og vit-
að er um.
17. ágúst byrjuðum við svo
upptökur austur á Möðrudal
og fórum um allt Austurland
nema hvað öræfin urðu út-
undan núna. 1 þessum ferð-
um um Austfirði og Snæfells-
nes urðum við uppiskroppa
með tíma, og ég eá að það
þýddi ekki að safna víðar en
hjá þeim mönnum, sem þegar
hafði verið talað við áður en
lagt var af stað. En mér
telst svo til, að alls hafi ver-
ið safnað efni hjá fimmtíu og
sjö mönnum 1 seinni ferðinni.
Og karlar voru þar 1 miklum
meirihluta.
Konur kunna
æfintýri
En það er yfirleitt miklu
erfiðara að safna efni hjá
konum en körlum, meðal ann-
ars vegna þess, að þær eiga
oft mjög annríkt. En það
þyrfti að gera meira að því
að spyrja konur en hingað
til. Ekki sízt vegna þess, að
mér virðist þær kunna aðra
hluti en karlar. Þær kunna
meira af þulum en þeir, enn-
fremur af gamankvæðum. Og
þær kunna æfintýri, en engir
karlar, þótt spurt væri. En
sú list að segja æfintýri var
svo fágæt talin fyrir nokkr-
um árum, að ég hélt satt að
segja, að æfintýri væru ekki
lengur til í munnlegri geymd
á Islandi. Samt hitti ég tvær
gamlar konur, sem kunnu
þessa list og jnætti sjálfsagt
finna fleiri, ef vel væri leitað
og nákvæmlega. önnur konan
var komin á tíræðisaldur og
sagði okkur tvö æfintýri, hin
kunni tvö líka. Eitt þeirra
var stjúpmóðursaga, annað
bráðskemmtilegt afbrigði af
sögunni um Ásu, Signýju og
Helgu. Og er vissulega mikill
fengur að þessum upptökum,
þvi við höfum næsta fáa vitn-
isburði um það, hvernig æf-
intýri voru sögð á Islandi.
Alþýoleg tónlist
Það var líka mikill feng-
ur að upptöku sem við gerð-
um á Hornafirði, en þar
sungu þrjú systkini fyrir okk-
ur passíusálmana undir gömlu
lögunum, tvö eða þrjú erindi
úr hverjum sálmi. Og þau
sungu eins og gert var í þá
gömlu daga: einn byrjaði, sá
er var lagvissastur, hin tóku
undir.
Við reyndum yfirleitt að
taka upp alþýðlega tónlist, og
ekki aðeins beinlínis þjóðlög,
heldur og öll lög sem hafa
orðið vinsæl hjá alþýðu
manna, eða þau lög sem al-
^ READINGS FROM ICELANDIC LfTERATURE BIOBO |
TVEIR MÖÐSKÖRUNGARISLENZKRA BÖKMENNTA

HALLDOR LAXNESS DAVIO STEFANSSON
NOBELSVERÐLAUNASKALD SKALD FRA FAGRASKOGI
Hljómplata með upplestri þjóðskáldanna
tveggja, Halldóri Laxness og Davíð
Stefánssyni, er nýlega komin í verzl-
anir. Með henni mun andi þeirra og
raddir lifa lengst okkar á meðal. Allir
unnendur íslenzkra nútímabókmennta
þurfa að eignast þennan þjóðardýrgrip.
FÁLKINN HF.
H1 j ómplötudeild.
þýðumenn hafa samið sjálfir.
Það eni til dæmis lög við
kvæði úr Friðþjófssögu Tegn-
érs, en hún varð geysivinsæl
á síðari hluta nítjándu aldar
í þýðingu Matthíasar. Og svo
lög við kvæði eftir Pál Ólafs-
son, t.d. „Nú er hann Guð-
mundur gamli vei'kur", og við
kvæðið „Sjóferð" eftir Hann-
es Hafstein. Og væri það
skemmtilegt verkefni að gera
fræðilega grein fyrir þeim
breytingum eem verða á 1&*
öld á íslenzku tónlistarlífi °S
tónliet. Á þvl sviði er margt
óunnið enn.
Við hittum meira að segja
mann sem hafði samið rímna-
lög sjálfur. Þegar við spurð-
um: hvar lærðir þú þetta? •
þá svaraði hann óslcöp rólega!
Ég samdi þetta sjálfur. Og
var þetta mjög í hefðbundn-
um stíl sem hann hafði gert*
að því er Knudsen sagði.
Fleira má að sjálfsögðu at-
huga í sambandi við þessa
söfnun. Það mætti til dæmis
spyrja að því, af hverju se
verið að taka upp sögur, af
hverju ekki að skrifa þær nið-
ur og láta þar við sitja? Því
má til svara, að það er sjálf'
sagt að reyna að varðveita
beinan hátt list þeirra manna,
sem kunna að segja sögur>
svo íengi sem það eru sögur,
sem hafa gengið í munnmæ '
um. Þær hafa skemmtanagiWh
ef vel tekst til, og svo marg'
víslegt fróðleiksgildi. Og Þe&'
ar rannsakaður er stíll sa-gna
þá er gott að hafa fyrir ser
sögur beint komnar, nákvæm'
lega eins og menn vilja segla
þær, án nok'kurs milliliðs mi 1
sögumanns og áheyranda.
Sögur ásamt öllum þeim kröf
um sem góður listamaður
greininni gerir til sín. Sh
efni hefur okkur alltaf van *
að.
Á þjóðháttasöfnun gátum
við ekki lagt mikla áherzlu,
en tókum það sem á vegi okk-
ar varð.
Eitt er það, sem gaman
væri að athuga, en við höfð'
um ekki tíma til að sinna.
það eru frásagnir sem hafa
Islendingasögur að heimild-
um. Það væri ákaflega gott
og skemmtilegt að rannsaka
afstöðu manna til Islendinga'
sagna, en til þess þyrfti a
vísu langan undirbúning, °&
svo ferðir með fólki á sögU'
staði.
Kveðskaparsiðir
Ég spurði alla kvæðamenn
aem ég hitti um venjur oS
48-JÓLABLAÐ