Dagblaðið Vísir - DV - 16.12.2000, Qupperneq 32

32
LAUGARDAGUR 16. DESEMBER 2000
Helgarblað_______________________________________PV
Vinnukonan faldi Vefar-
ann undir sænginni...
- Inga Huld Hákonardóttir sagnfræðingur ræðir við hjónin
Helgu Egilson og Rögnvald Sigurjónsson píanóleikara
Bókin NœrmyncL af Nóbelsskáldi er
gefin út af bókaútgáfunni Hólum.
Þar segir fjöldi skyldmenna og sam-
feróamanna Halldórs Laxness frá
kynnum sínum af skáldinu. Við
grípum hér niður í kafla eftir Ingu
Huld Hákonardóttur sem lýsir
kynnum mikilla listamanna.
Það var á miðju Atlantshafi, ein-
hvers staðar suður af Grænlandi,
sem ég fyrst hitti Haildór Lax-
ness. Tölfræðilega séð þyrfti það ekki
að koma á óvart, þvi skáldið hafði siglt
um höfm blá oftar en tölu varð á kom-
ið. í þetta sinn var fórinni heitið vest-
ur til Saltsjóstaðar í Utah, að skoða síð-
ustu heimildir til sögunnar um Steinar
í Hlíðum undir Steinahlíðum, íslenska
bóndann sem fór og leitaði fyrirheitna
landsins hjá mormónum, en uppgötv-
aði þá að það var hvergi annars staðar
en í túninu hans heima. Ég var hins
vegar tiltölulega nýbökuð eiginkona og
móðir, í fyrstu ferð fjölskyldunnar út í
hinn stóra heim. Þetta var síðsumars
árið 1959 á m. s. Goðafossi, sem sigldi
frá Reykjavík til New York með dýran
farm af fiski, og tólf farþega.
Fyrstu dægrin reis ég ekki úr koju,
örmagna eftir allt umstangið við að
komast af stað. Þáverandi eiginmaður
minn, Leifur Þórarinsson tónskáld, og
ljóshærði snáðinn okkar Hákon, kall-
aður Tumi, nutu hins vegar sjóferðar-
innar í botn. Þegar ég á þriðja degi
mætti í matsalnum voru þeir í hróka-
samræðum við skáldið, galvaskir.
Gott ef þeir voru ekki eitthvað meö
í fór þegar Halldór skálmaði eftir þil-
farinu að njóta sjávarloftsins. Skipverj-
ar hentu létt gaman að heilsuræktinni,
sögðu að skáldið hefði gengið hálfa
leiðina yfir hafið.
Við áttum sameiginlega vini, hjónin
Helgu Egilson og Rögnvald Sigurjóns-
son píanóleikara. Leifúr hafði kynnst
þeim í Vínarborg nokkrum misserum
fyrr og þau tekið hann í eins konar
fóstur. Seinna bættu þau mér við sem
fósturdóttur. Þau og Auður Sveinsdótt-
ir, síðari eiginkona skáldsins, voru öll
af sama árgangi, fædd 1918. Haildór
var 16 árum eldri en þau þrjú, fæddur
1902, og Leifúr 16 árum yngri, fæddur
1934. Við vorum þannig yngst þriggja
listamannahjóna og nutum góðs af að-
hlynningu þeirra eldri.
Helga og Rögnvaldur höfðu sjálf far-
ið til New York á okkar aldri, árið
1942, en við dramatískari aðstæður því
hafið var þá morandi af kafbátum og
siglt var í langri skipalest með her-
skipum fremst og aftast. En stálgljá-
andi skýjakljúfamir gnæfðu eins og
risavaxin leiktjöld á Manhattaneyju
þegar Goðafoss okkar bar þar að landi,
alveg eins og Helga hafði lýst því fyrir
okkur.
Kannske hefur Leifur vakið upp enn
eldri minningar hjá Halldóri um þá tíð
þegar hann sjálfur var ungur maður á
siglingu til Vesturheims með s. s.
Montclare í maí 1927, og orti þá ljóðið
sem vísaö er til hér að ofan. Áður en
við gengum frá borði hafði Halldór
boðið okkur til kvöldverðar á gistihús-
inu þar sem hann bjó, og ekki var af
verri endanum. Ég man ekki nafúið
fyrir víst, Barclay? Hinu gleymi ég
aldrei hvað nautasteilmmar vom
þunnar og víðáttumiklar, salatskálin
risastór og jarðarberin fersk enda
höfðu þau komið flugleiðis frá Kali-
fomiu um morguninn. Með þeim skap-
aðist vinátta sem entist meðan þeir
lifðu. Leifur gerði síðar tónlist við
nokkur verka hans, svo sem leikritið
Dúfnaveisluna og kvikmyndina
Brekkukotsannál.
Eins og áttræö stelpa
Og nú, Qömtíu árum seinna, sit ég
hjá Helgu og Rögnvaldi og þau em að
fara til Parísar að heimsækja sonar-
dóttur sína, Helgu Þórsdóttur, og
hlakka mikið til. Þau kimna list vinátt-
unnar, og em alltaf svo hlý, svo um-
vefjandi af ástúð. Lífsgleðin hefur fylgt
þeim alla tíð, þótt stundum hefði mátt
vera meira inni á bankabókinni. Bæði
koma úr stórum systkinahópum, af
heimilum þar sem gestkvæmt var og
oft fjör á ferðum.
„Já, ég er eins og áttræð stelpa,“ seg-
ir Helga aðspurð. Á veggnum hangir
mynd eftir Guðmund Thorsteinsson
eða Mugg, en hann var móðurbróðir
hennar og það var fyrir hana sem
hann skrifaði og teiknaði ævintýrið
góðkimna um Dimmalimm. Helga
samdi reyndar leikrit eftir sögunni og
var það sýnt í Þjóðleikhúsinu á sínum
tíma.
Rögnvaldur er konsertpíanisti, eins
og alþjóð veit og hefur haldið marga
tónleika hérlendis sem erlendis. Auk
þess hefur hann kennt mikið við Tón-
listarskólann. Um allt þetta má lesa í
drepfyndnum æviminningum hans,
Spilað og spaugað og Með líflð í lúkun-
um sem Guðrún Egilson hefur skráð.
Þau eru nýflutt úr Þingholtunum i
minni og þægilegri íbúð í Álfheimum.
Rögnvaldi finnst ögn þröngt um
flygilinn á nýja staðnum, svo mér
verður hugsað til gítarleikara sem ég
endur fyrir löngu var samskipa tii
Færeyja. Félagar hans sögðu að hann
mundi setja björgunarhringinn um
hálsinn á gítamum og henda honum
fyrir borð, ef þeir lentu í sjávarháska,
en láta sjálfan sig sökkva með skipinu.
Kristur vill að mönnunum líöi
vel
Helga og Rögnvaldur eru fædd árið
sem fyrri heimsstyijöldinni lauk, sem
fyrr sagði. Þeim er þvi í bamsminni
hvemig Halldór setti allt þjóðlíflð á
annan endann með skrifum sínum á
þriðja áratugnum. Á þeim tíma var
hann ýmist að ferðast um landið að
skoða íslenska alþýðu á annesjum og
afskekktum heiðarbýlum eða hann sat
alsnakinn með einglymi suður á
Sikiley og hristi upp í löndum sínum
með krassandi bókum og blaðagrein-
um:
Ekkert er of dýrt sem hægt er að
gera fyrir fólkið! Sannkristna mann-
eskja! Þú áttt að beijast gegn lúsinni,
fyliliríinu og örbirgðinni, raflýsa
sveitabæina og kenna að dansa og
syngja. . . Kristur viil að mönnunum
líði vel...
Alþýðublaðið, mars 1927.
..Halldór varð svo snemma heims-
borgari. Sá fyrsti sem skrifaði á ís-
lensku“, segja þau hjónin og rifja upp
að hann var aðeins 25 ára þegar Vefar-
inn mikli frá Kasmír kom út. Fólk
varð skelflngu lostið.
Rögnvaldur: „Vefarinn þótti mjög
dónaleg bók og stórhættuleg fyrir ung-
ar stúlkur."
Helga: „Þegar ég var stelpa í sveit á
Laxfossi í Borgarflrði var vinnukona
þar að lesa hana, en faldi hana ailtaf
undir sænginni sinni.“
Inga Huld:
„Hvenær hittuð þið
Haildór Laxness
fyrst?“
Helga: „Kringum
1930, held ég -+ Elísa-
bet systir mín og Ind-
riði Waage deildu
íbúð með Halldóri og
fyrri konu hans, Ingi-
björgu Einarsdóttur,
en pörin höfðu sitt
hvort eldhúsið. Ég
var ekki nema tólf
eða þrettán ára, og
sárlangaði að gægjast
inn til Halldórs og
Ingu þegar ég hélt
þau væra ekki
heima. Bankaði samt
ofúrlaust til vonar og
vara. Og kemur ekki
skáldið sjálft til dyra!
í flýti reyndi ég að
upphugsa einhverja
afsökun. „Ég get ekki
opnað eldhúsið henn-
ar Betu systur", stam-
aði ég. Hann var
mjög elskulegur: ég
skal hjálpa þér, lauk
upp fýrir mér hurð-
inni og nú virtist ekk-
ert að henni!!! Ég
þakkaði fyrir og lædd-
ist skömmustuleg í
burtu.
Þá þekktust allar
imgar stúlkur í Reykavik, eða svona
hérambil. öðra hvora söfnuðust þær
saman í saumaklúbb hjá Betu systur
og Ingu. Þama sátu þær og saumuðu
Hedebo og Harðangursaum og hvað
þetta nú allt saman hét. Halldór var að
koma inn til þeirra, skoðandi og spyij-
andi. Seinna gátum við lesið það allt
saman í smásögunni hans, Ungfrúin
góða og húsið, sem Guðný dóttir hans
hefur nú kvikmyndað við góðan
orðstír."
Salka komst í tísku
Rögnvaldur segist ekki hafa hitt
Halldór fyrr en nokkrum árum síðar, í
Unuhúsi, og var þá búinn að lesa
Sölku Völku: „Hún komst i strax í
tísku hjá unga fólkinu. Halldór málaði
svo fma mynd af mannlífinu, karika-
túrteikningar, svo vel, að maður grenj-
aði úr hlátri. Við dáðum hann ofsalega
mikið."
Helga þurfti að fara að vinna fyrir
sér, sextán ára gömul, og hætti þá í
menntaskóla. í Bemhöftsbakaríi vant-
Islenska landsliðið
í sölu á skíða- og snjóbrettabúnaði
veldu búnað þar sem fagmennirnir eru
ÍSími 533 4450