Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1955, Qupperneq 150

150
ÞÓRHALLUR ÞORGILSSON
psalmi þessum er 2 utleggíngar í Grallaranum, 3ja bak vid Sigurljodin, 4da í Psálmab.,
og þessi en 5ta“ — „Gerd af anonymo“. Honum er ekki í mun að greina, hver höfund-
urinn er, fyrst ekkert stendur um það í forsknftinni. Þar hefur staðið, eins og Halldór
skrifar upp, þó að hann viti betur: interpres tertius. Þessi interpres tertius er höfundur-
inn, það er dulnefni, sem hann hefur valið sér, af því að hann hefur ekki þekkt nema
tvær útleggingar á undan honum, sjálfsagt þær sem standa í Grallaranum. Þó að þýðing
séra Kristjáns Jóhannssonar hafi kunnað að fara fram hjá honum, er ekki líklegt, að
sálmabókarþýðing Magnúsar Stephensens hafi farið sömu leið. ÞýSingin mun því gerð
1819 eða fyrr, og alls ekki ólíklegt, að hún sé miklu eldri, jafnvel frá því fyrir aldamótin.
Þó að ekkert sé vitað með vissu um þýðandann, gæti hugsazt, að „interpres tertius“ gæfi
nokkra bendingu í þá átt. Hann kallar sig þann þriðja í röðinni, en það er ólíklegt, að
hann viti ekki betur. Aftur kann honum að hafa þótt heppilegt að taka svo til orða og
gera úr gátu, þar sem fólgnir voru í upphafsstafirnir í nafni hans. Ef taka á athugasemd-
ina um þýðandann bókstaflega, er hún næsta óvenjuleg og virðist fullkomlega óþörf í
þessu sambandi. Eg hygg því, að meS henni sé þýðandinn jafnframt, og kannske eink-
um, að gefa í skyn, hver hann sé: /(nterpres) Th{ertius). Þessir upphafsstafir þurfa
náttúrlega ekki endilega að benda til séra Jóns Þorlákssonar á Bægisá, en ég sé í raun
og veru ekkert í meðferS efnisins né í hinu íslenzka formi, sem gæti hreinlega sýknað
þjóðskáldið, trúmanninn og hinn snjalla þýðanda heimsfrægra trúarljóða af því að hafa
einnig gert þessa þýðingartilraun af alkunnum greftrunarsálmi; enda er hún þarna í
uppskriftinni í miðri syrpu af þýddum og frumortum kvæðum eftir hann.
Þá er komiS að nútímanum og einni þýðingunni enn, sem verður sú seinasta í þessu
yfirliti, enda mér ekki kunnugt um fleiri.
Menn voru orSnir langþreyttir á „LeirgerSi“ og endurútgáfum hennar og hrópuðu
hátt um nauðsyn nýrrar sálmabókar. UnniS var árum saman að samtekningu hennar,
og loks kom hún út í Reykjavík 1871. Hét hún: „Sálma-bók til að hafa við guðþjónustu-
gjprð í kirkjum og heimahúsum" 1. útg. Formála skrifaði dr. Pétur Pétursson, en séra
Stefán Thorarensen á Kálfatjörn vann mest að því að semja skýrslu þá, sem prentuð er
þar á bls. 473 o. áfr. um „uppruna sálmanna, breytingar þeirra og hvaðan þeir eru
teknir í þessa bók“. Sést þar um marga þeirra, hverjir eru frumkveSnir og hverjir út-
lagðir og af hverjum þeir eru í fyrstunni ortir. „En þótt hann [sr. Stefán] sje manna
færastur til þessa og flestum íslendingum fródari í sálmaskáldskaparspgunni, hefir þó
.. . skýrsla þessi um uppruna sálmanna orðid ad því leyti ófullkomin, ad fleiri sálmar,
en þar er getid, kunna ad vera útlends uppruna, af því [sálmabókarjnefndin fann ekki
frumsálminn eda þá hpfundar hans [ekki] getid í þeim bókum, sem hún hafdi undir
h0ndum. En af útlendum h0fundunr ad sálmum, sem í bókinni eru, þótti ekki heldur vid
eiga ad geta nema hinna nafnkenndustu, þótt nefndin þekkti marga fleiri, bædi frá forn-
kirkjunni, midpldunum og sídari tímum . ..“
ÞaS mætti kalla starfsreglur nefndarinnar bæði samvizkusamlegar og fræðilegar, en
þær nægðu hvergi nærri til að fullnægja kröfum almennings í sumum öðrum atriðum,
eins og kom fram í óánægjuskrifum séra Björns Halldórssonar í Laufási og fleiri (sjá