Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1969, Side 135

KRISTJÁN FJALLASKÁLD OG MATTHÍAS JOCHUMSSON
135
mikla gáfu og stórfengan anda, en lífsrót kveðskapar hans var sár og sjúk, enda dó
hann, svo að hann minnir á Gretti, er óvætturinn lagði á ungan, að hann skyldi missa
helming þess afls, er honum hefði ætlað verið, og var hann þó ærið sterkur. Já, vissu-
lega væri það sorglegt hluttektarleysi að vilja ekki leggja laufblað á leiði Kristjáns.“
XIV. Ritfregn í Norðurlandi 17. apríl 1909 um Ljóðmœli eftir
Kristján Jónsson. Útgefandi: Björn B. Jónsson, Minneota,
Minn., Washington, D.C. 1907:
„Þetta er í þriðja sinn, að kvæði skáldsins hafa verið prentuð, síðan hann dó 27 ára
gamall 1869; er það eins dæmi. Útgefandinn er bróðursonur Kristjáns, prestur og nú
forseti Kirkjufélags Vestur-Islendinga.... Ritið flytur ekki nærri því öll kvæði höf-
undarins. Segir útgefandi sér hafi þótt óþarft að halda á lofti sumu því, er áður hafi
verið prentað, enda mundi höf. sjálfur aldrei hafa látið prenta það. Er það eflaust satt.
Líka vantar hér fjölda af öðrum kvæðum skáldsins, er höf. segir, að „ekki hafi neitt
almennt gildi.“ Tvö kvæði eru ný í bókinni, sem ekki hafa staðið í eldri útgáfunum,
kvæðin „Kveldljóð“ og „Herðubreið.“
Um flesta þá kveðlinga, sem sleppt hefir verið, er enga rekistefnu vert að gera: en
fáeinna Ijóðmæla, sem felld hafa verið, verður samt af mörgum saknað, og minnist eg
helzt. vísnanna um „Pelann“, og stakanna:
„Hróbjartur, Hróbjartur
hniginn er nú.“
Slíkum og þvílíkum kveðlingum er synd að sleppa; þeir sýna höfundinn betur, ef til
vill, heldur en nokkuð annað, sem eftir hann liggur, enda munu geymast, þegar annað
flest fer að gleymast.
Höf. lætur kvæðunum fylgja vel ritaða grein um frænda sinn og hefir tilfært í henni
frásöguþátt um æsku skáldsins frá bernsku. Er það átakanleg, en einföld lýsing á gáfu-
barni, sem auðnan réttir ískaldar stjúpmóður hendur.
Kvæðum Kristjáns þarf hér ekki að lýsa, þau eru öllum kunn. Ef kvæði skálda ná
að komast „inn á hvert heimili“ þjóðar þeirra, þá er með því bezt sýndur verðleiki
hvers skálds eða gildi. Þó mun það einkum hafa verið tvennt, er mest hefir valdið vin-
sældum kvæða Kr. J. Það fyrst, að hann orðaði með svo einkennilegum atburðum
flest, sem hann kvað; og svo hitt, að hann kvað svo stöðugt og alvarlega um raunir
og vonbrigði, tómleik og trúarskort - þær skuggamyndir, sem einmitt á lians dögum
leyndust eins og Óttar á hurðarbaki í hugskoti ærið margra. „Betri er belgur en barn,“
má segja um þau andans börn tímanna, er kallast skáld. Þeim hættir meira við en
„belgjunum“, þ. e. hversdagsmönnunum, að segja frá og syngja um ýmislegt óþægilegt
sem þægilegt, sem aðrir ýmist ekki þekkja eða kjósa að láta liggja í þagnargildi, -
svo það hneyksli engan.
Að öðru leyti hygg eg ekki, að skáldið í Kristjáni hafi náð fullum fermingaraldri á
sinni örstuttu ævi, því síður fullkominni aldurshæð.