Frjáls verslun - 01.12.1959, Blaðsíða 3

væri í raun réttri ofmælt að segja að hann sé
lengur svo mikið sem „tví-einn“, því að hann
er í frámkvæmd orðinn að tveimur bönkum um
allt það er máli skiptir.
Þetta meginatriði, að skilja seðlabankann frá
viðskiptadeild Landsbankans, var að mínum
dómi tvímælalaust spor í rétta átt, og hefði átt
að vera stigið 30 árum fyrr. Hin skamma reynsla
Seðlabankans sýnii það að stjórn hans og starfs-
menn hafa fullu dagsverki að sinna að standa
vörð um verðgildi krónunnar þótt þeim sé ekki
íþyngt með öðrum áhyggjum. Þegar saga ís-
lenzkra bankamála verður skrifuð held ég að
menn muni furða á því andvaraleysi að láta
þetta mikilsverða verkefni svo lengi vera hjá-
verlcastarf manna sem alla daga voru önnum
kafnir við að leysa úr aðkallandi vandamálum
stærsta viðskiptabanka landsins.
Svo sem á var drepið — og auðvelt væri að
sýna með mýmörgum dæmum til viðbótar —
eru Landsbankalögin slík hrákasmíð að ekki
verður lengi við unað. Ýmsum er þetta ljóst, en
hitt gegnir furðu, hve lítt gagnrýni á lögunum
hefir komið fram á prenti. Þeim mun meiri
ástæða er til að l'agna því að einn þeirra manna
sem mesta reynslu hafa af bankamálum hér á
landi, Jón Arnason fyrrverandi bankastjóri,
skrifaði fyrír nokkru skilmerkilega grein í Fjár-
málatíðindi um þessi mál. Gerir hann þar sum-
um atriðum í sögu málsins mun fyllri skil en
hér er gert og ber fram ýmsar tillögur.
Eg vil hvetja þá sem þetta lesa til að lesa
jafnframt grein Jóns Arnasonar og kynna sér
tillögur hans, ef þeir hafa ekki þegar gert það.
Um margt er ég honum alveg samdóma en um
annað miður, og er hætt við að nreira beri á
því en hinu fyrra í þessu greinarkorni, svo sem
von er í rökræðum.
Fyrsta skrefið hlýtur að verða það að skilja
Seðlabankann algerlega frá Landsbankanum.
Það veldur aðeins ruglingi innanlands og erlendis
að láta tvo banka, sem hafa ólíkum hlutverkum
að gegna, heita sama nafni.
Eins og er ræður bankaráð Landsbanka Is-
lands annan af tveim bankastjórum Seðlabank-
ans. Það gerir ennfremur tillögur til ríkisstjórn-
arínnar um aðalbankastjóra, sem síðan er skip-
aður af forscta, og einnig um 3 meðstjórnendur,
sem ríkisstjórnin skipar til 4 ára í senn. Ekki
verður séð að ríkisstjórnin sé á neinn hátt laga-
lega bundin við að fara eftir tillögum banka-
ráðsins um skipan þessara fjögurra stjórnenda
bankans. — Allt er þetta afkáralegt, fyrst og
fremst það að einn viðskiptabanki eigi öðrum
fremur að hafa áhrif á það hverjir stjórni Seðla-
bankanum, síðan hitt að enginn þessara manna
á að standa umbjóðanda sínum, bankaráðinu,
nokkra greinargerð athafna sinna, ekki einu
sinni sá sem beinlínis er ráðinn af því. Eftir
þessa þátttöku í fæðingu stjórnar Seðlabankans
dregur bankaráðið sig í hlé og starfar síðan ein-
göngu að hinum hversdagslegri störfum Lands-
banka íslands, viðskiptabanka.
Ég er innilega samdóma Jóni Arnasyni um
það að þetta fær ekki staðizt til langframa. —
Einnig er ég honum samdóma um það að nauð-
syn er að Seðlabankinn — og raunar bankarnir
allir — losni við alltof bein tengsl við ríkis-
stjórnina uin daglegan rekstur. Meðstjórnenda-
fyrirkomulag Seðlabankans, þar sem þrír stjórn-
kjörnir menn, sem koma þar á fundi .öðru hverju,
geta í öllum málum tekið fram fyrir hendur
bankastjóranna, virðist mér vera fyrir neðan
allar hellur, enda er það allra manna mál að
því hafi verið komið á til þess eins að tryggja
ákveðna flokkshagsmuni.
Þarna verður að búa skynsamlegar um linút-
ana. Hitt er náttúrlega ekki til neins að „göre
regning uden vært“, eins danskurinn segir. Við
verðum að muna i hvaða þjóðfélagi við búum,
og meðan kjósendur sjálfir eru ekki allir englar
er þess ekki að vænta að þingmenn eða ríkis-
stjórnir eða bankanefndir eða bankaráð — eða
jafnvel bankastjórar — verði eintómir englar.
Þeir sem með völdin f'ara í ríkinu vilja nota
þau, og stundum megum við þakka fyrir ef þeir
láta hjá Hða að misnota þau. Eg neita eðlilega
ekki þeim möguleika að bankastjórar geti séð
ýmislegt betur og réttar en ríkisstjórnir, en það
haggar ekki því að það eru þær sem ríkjum
ráða. Ef stjórn Seðlabanka eða annars ríkis-
banka ætlar að setja ríkisstjórn og Alþingi stól-
inn fyrir dyrnar í einhverju mikilsverðu stefnu-
máli, þá eru það ríkisstjórnin og Alþingi sem
hafa öll trompin á hendinni, þ. á m. það að sam-
þykkja lagabreytingar. Það vopn verður notað
framvegis eins og það hefir verið notað hingað
til. Landsbankalögin frá 1927 voru ekki nema
ársgömul þegar þeim var breytt í fyrsta sinn,
einmitt til þess að tryggja valda-aðstöðu þá-
FHJÁLS VERÍLUN
3