Frjáls verslun - 01.12.1959, Blaðsíða 5

er lienni ósammála. Eg lield að þessi skoðun sé
töluvert almenn, en hún er að mínum dómi al-
röng. Ef hér væru starfandi nokkrir öflugir
einkabankar gæti þetta komið til greina. En nú
er hér aðeins einn einkabanki, Iðnaðarbankinn
(og þar er rílcissjóður stærsti hluthafinn) og vísir
að öðrum, Verzlunarsparisjóðurinn. Vonandi
eiga þeir eftir að dafna, en því miður eru þeir
ennþá alltof lítils megnugir til þess að áhrifa
þeirra gæti sem skyldi. Eg bið menn nú að hugsa
sér að meginhluti allra lánveitinga væri kominn
í hendur tveggja banka, Seðlabankans ef um
]án til fjárfestingar væri að ræða og „Aðalvið-
skiptabankans“ ef um rekstrarlán væri að ræða.
Vildi nokkur atvinnurekandi í landinu í alvöru
eiga alla sína fjárhagsheill undir þessum tveim
stofnunum? Einum eða tveinmr mönnum væri
selt algert sjálfdæmi um flestar framkvæmdir
í landinu. Þetta sjálfdæmi vissi ekki aðeins að
hverjum einstakling, hvort hann ætti að ta tæki-
færi til að rétta sig úr kútnum. Það vissi að
heildarstefnunni, allt væri komið xmdir þessum
óáfrýjanlega dómi um rekstrarform og nýmæli
í atvinnuháttum; jafnvel sjálft „jafnvægið í
byggð landsins“ yrði að lúta þessum fámenna
dómstól.
Þetta væri kannske gott og blessað ef aldrei
veldust aðrir en englar í bankastjórastöðurnar.
En að öllum fyrrverandi og núverandi banka-
stjórum ólöstuðum — er ekki dálítið varhuga-
vert að treysta því, að þar geti aldrei komið nein
undantekning? Og sá sem er engill í augum eins,
er hann ekki oft. púki í annars augum?
Fáein bankastjóralaun myndu sparast; þó
varla eins mörg og mönnum gæti sýnzt fljótt á
litið. Þeir sem þekkja biðstofur bankanna vita
að einhverjir yrðu að afgreiða alla viðskipta-
vinina sem nú söfnuðust á einn stað. Og banka-
ráðsmönnum myndi fækka. En í fyrsta lagi eru
það ekki feitir bitlingar og í öðru lagi efast ég
ekki um hugkvæmni þingmanna að skapa aðra
ef þessir hyrfu.
Astandið í bankamálum er sannarlega ekki
fullkomið, en það er ekki dýru verði keypt fyrir
þá sem einhverju vilja koma í framkvæmd að
greiða þennan tilkostnað til þess að eiga
fleira en eitt athvarf. Þrír viðskiptabankar geta
verið eign sama aðilja án ]m>ss að lúta einni
stjórn. Reynslan sýnir að þessir þrír bankar
hafa, þrátt fyrir alla galla, keppt töluvert hver
við annan um að gera viðskiptavinum sínum
til hæfis, jafnvel á þessum tímum, þegar eftir-
spurn eftir lánsfé fer svo langt fram úr getu
bankanna.
Kannske finnst þér, lesandi góður, ekki af
miklu að státa hjá bönkunum um fyrirgreiðslu,
og kannske finnst þér þú stundum þurfa að bíða
lengi. En hugsaðu þér hvernig það væri ef bank-
inn væri aðeitis einn, og láttu huggast.
Mér þætti leitt að láta lokaorð mín vera svo
mjög ósammála Jóni Arnasyni, og því þykir mér
vænt um að geta tekið undir þá ósk hans, að
„það œtti að vera stefna Seðlabankaits að stuðla
að stofnun og rekstri einkabanka,“ og skáletra
ég orðin að þessu sinni vegna stuðnings míns
við tillöguna. Það er vafalaust rétt að þar gætu
hinir öflugri sparisjóðir oft orðið góður grund-
völlur.
En aðalatriðið er þetta: Vinda þarf bráðan
bug að endurskoðun bankalöggjafarinnar, fvrst
og fremst Iaganna um Seðlabankann, en einnig
þarf að semja ný lög fyrir Landsbanka Islands,
því að þau fáu lagaákvæði sem um hann gikla
— eða um það sem kallað er viðskiptabanki
hans — eru vægast sagt ómynd.
Þá þarf að taka fyrir lögin um banka og spari-
sjóði almennt. Meðal margra annarra efna sem
þar þarf að athuga er það, hvort ekki sé tími til
kominn að afnema ríkisábyrgð á sparifé þriggja
stærstu bankanna. Samtímis því þarf strangari
reglur og aukið eftirlit til að trvggja innstæður
þeirra sem nú geyma fé í innlánsdeildum verzl-
unarfyrirtækja — kaupfélaganna.
Við eigum nóg af hæfum mönnum til þess að
undirbúa þessa lagasetningu og vísa aðstoð er-
lendra banka eftir því sem þörf krefur. Það er
því ástæðulaust með öllu við þessa endurskoðun
á bankalöggjöfinni að brenna sig á sama soðinu
og síðast.
F R J A I. S V F, li Z I. U N