Frjáls verslun - 01.12.1959, Page 36

sjómennirnir keipuðu án afláts með límma strengda
skáhallt frá borði.
Skal nú athugað sem snöggvast, hvernig um-
horfs var á skútunni. Vistarvera áhafnar með lok-
rekkjum sínum, lúkarinn, var fram í. Honum lýsir
Pierre Loti napurlega þannig: „Þessi kompa, sem
(sjómennirnir) gátu ekki staðið uppréttir í, smá-
mjókkaði í annan endann og varð áþekk miklum
og innýflalausum mávi. . . . Eldur var þar í ofni,
svo að hin votu klæði þeirra þornuðu, og ýrðist
eimurinn af þeim saman við reykinn úr leirpípum
þeirra. Borðið var ákaflega þykkt og gerði ekki
betur en að rúmast í þessari vistarveru þeirra, enda
var það sniðið eftir henni; var það með mestu
herkjum, að hægt var að smeygja sér fram með
því og koma sér fyrir í smásætum, er fest voru
við eikarvcggina. Það lá nærri, að hinir gildu loft-
bjálkar, er uppi yfir þeim voru, sncrtu höfuð þeirra;
en að baki þeim sá inn í rekkjukrílin, er virtust
grópuð inn í hinn þykka við og einna áþekkust voru
líkrekkjum í dánarklefum. Allir voru innviðirnir
grófgerðir og ótiltelgdir, gegnsósa af raka og seltu;
voru þeir slitnir orðnir og núnir eftir hendur
þeirra. . . .“
Miðskips var lestin, troðfyllt með salti innan
skilrúma, svo að það rynni ekki til við dýfur og
veltur skútunnar. Aftur á var klcfi skipstjóra, káet-
an, afar þröng; húsgögn: borð og nokkrar kistur í
hlaða á gólfi. Eklhúsi skýldi einskonar þak, og
innar af því var afkimi með fáeinum lokrekkjum
fyrir elztu sjómennina. Milli siglutrjánna voru, auk
tveggja björgunarbáta, hólfin eða fiskikassarnir, þar
sem unnið var að aflanum. Var viðhöfð verka-
skipting ekki ólík þeirri, sem er hjá okkur. Þess
skal getið, að stýrisútbúnaðurinn var óvarinn, og
var notazt við sveif, ekki hjól. Þarna stóðu menn-
irnir við stjórnvölinn í öllum veðrum nótt sem nýt-
an dag.
Tíminn leið þannig um borð, fábreytilegur, við
látlaust skak, sem þeir kölluðu „að saga timbur“,
og við annað erfiði myrkranna á milli. Svefn var
skammur, svo og matarhlé, er neytt var brauð-
súpu með kexi, niðursuðuvara, steiktra máva, fisks
alls konar. Þegar vinnu var lokið, var fátt til dægra-
styttingar, helzt, að sezt væri umhverfis þröngt
lúkarborðið og drukkið cídrus-vín úr málmkollum
við samræður og dagdrauma. Hundur var á hverju
skipi áhöfn til gleði og félagsskapar. Á kvöldin
voru segl undin upp eða, á seinni árum, lítil hjálp-
arvél notuð og haldið til baka sömu leið og skút-
una hafði rekið um daginn, þannig að næsta morg-
un byrjaði allt upp á nýtt. Stundum var hvers-
dagsleikinn rofinn af snöggum stormi eða blindri
þoku.
Engin furða, þó að líí og strit sem þetta, við
þvílíka aðstöðu og áhættu, mótaði sérstaka tegund
manna. Þessir frönsku fiskimenn, Íslandsfararnir,
voru andlitshrjúfir, svipmildir, fámæltir. Oft voru
margir úr fjölskyldunni á sama skipi: heimilis-
faðirinn, sonurinn, bræður, bundnir órofa tengslum
í áralangri baráttu óblíðra kjara. Sumir þekktu
naumast aðra veröld en þessar köldu mararslóðir.
Þeir fóru að heiman, þegar byrjaði að vora. Þegar
þeir sneru aftur, tók brátt að hausta, og sjósóknin
hélt áfram á öðrum miðum. Dæmi eru þess ekki
allfá, að sami maðurinn liafi stundað þessa sömu
atvinnu hvert sumar frá 1£ til 00 ára aldurs. —
Veiðunum var skipt í tvö skeið eða áfanga. í
hinum fyrri frá marzbyrjun til aprílloka var hafzt
við undan suðurströndinni, svo sem áður segir. I
í liinum seinni, sem lióst snemma í maí, tóku skipin
að færa sig norður með landinu bæði austan og vest-
an. Skonnorturnar frá Paimpol héldu einkum vest-
urleiðina: inn á Faxaflóamiðin, til Vestfjarða, fyrir
Ilorn og loks í júlí áfram heim til Frakklands.
Kútterarnir frá Gravelines fóru hins vegar með
austurströndinni að Ilvalbaksmiðum undan Fá-
skrúðsfirði og jafnvel til Glettinganess; þeir hurfu
heirn í lok ágúst.
Milli þessara vciðiskeiða var nokkurt hvíldar-
hlé í fiskiflotanum, og leituðu skipin þá í hópum
inn á íslenzku hafnirnar. Vestra voru það einkum
Patreksfjörður og Dýrafjörður, síðar Rcykjavik,
eystra Fáskrúðsfjörður, Norðfjörður og Scyðisfjörð-
ur. Langmest var sótt til Fáskrúðsfjarðar, er gerðist
vettvangur stórfelldra samskipta, bæði efnahags-
og menningarlega, við hina frönsku menn.
Ekki eru miklar ritaðar heimildir um þau efni,
og það örlitla, sem tíminn leyfir að segja hér, er
að mestu byggt á frásögn Magnúsar Gíslasonar,
skrifstofustjóra, sem er fæddur og uppalinn þar
eystra og var sýslumaður um langt skeið.
Skúturnar kornu flestar í maí, allmargar og í
ágúst. Slíkur var fjöldi þeirra stundum, að siglu-
trén líktust skógi, þegar horft var út fjörðinn. Erindi
skipanna var, auk þess að hvíla áhafnirnar, eink-
um að fá vatn og aðrar birgðir, sem gengnar voru
til þurrðar. Tækifærið var og notað til þess að
umstafla fiski, sem veiðzt hafði. Viðskiptin fóru
fram bæði milli skips og verzlunar og milli ein-
36
FR.TÁLS VERZLUN