Frjáls verslun - 01.12.1959, Blaðsíða 16

geta án hjálpar nokkurra útlendra manna þjálfað
nægilegan hóp innlendra manna til að reka tíu eða
tuttugu sinnum stærri yerksmiðju.
1 öðru lagi cr markaður fyrir köfnunarefnisáburð
sívaxandi með fólksfjölguninni í heiminum, sem
stöðugt krefst meiri matvælaframleiðslu. En aukin
matvælaframleiðsla fæst nú orðið aðallega með betri
ræktun og meiri áburði. Þá má einnig benda á það,
að nú orðið eru þau köfnunarefnissambönd, sem
áburðurinn er búinn til úr, notuð í æ ríkari mæli í
annan iðnað. Má þar sérstaklega nefna plnstiðnað.
Eitt af algengustu plastcfnum er einmitt framleitt
úr sama efni og áburðurinn, eins og vikið er að hér
að framan.
Hjá Norsk Hydro í Noregi kom ég í alveg nýja
verksmiðju, sem framleiddi áburðarefni, er nær ein-
göngu var flutt til Englands til plastgerðar.
Aburðariðnaður Norðmanna er geysistór þáttur
í útflutningsverzlun þeirra. Iíjá þeim er innanlands-
notkunin ekki nema lítið brot af framleiðslu þeirra
og útfiutningurinn svo arðvænlegur, að norska
stjórnin lætur verksmiðjurnar selja norskum bænd-
um áburðinn, sem þeir nota, fyrir neðan fram-
ieiðsluverð og segir verksmiðjunum að vinna það
upp á útflulningnum. Áburðarframleiðsla gæti auð-
veldlcga átt tiltölulega miklu stærri þátt í atvinnu-
lífi og útflutningi okkar íslendinga. Til J)ess að
athuga þetta nánar skulum við taka dæmi. Við
skulum leggja Áburðarverksmiðjuna í Gufunesi til
grundvallar þessum athugunum, því þar höfum við
öruggar upplýsingar varðandi rekstur og kostnað.
Síðan skal athugað, hvað 20 sinnurn stærri verk-
smiðja myndi þýða fyrir okkur gjaldeyrislega séð.
En 20 sinnum stærri verksmiðja eða verksmiðjur,
sem framleitt geta 150000 tonn af köfnunarefni á
ári, eru þó nokkuð algengar erlendis og til eru all-
miklu stærri verksmiðjur, svo að hér er ekki um
neinar fjarstæðukenndar áætlanir að ræða. S!ík
verksmiðja myndi framleiða útflutningsverðmæti
fyrir allt að 000 millj. krónur, miðað við það verð,
sem Gufunessverksmiðjan hefur fcngið fyrir fram-
leiðslu sína á erlendum markaði. Lauslegir útreikn-
ingar sýna, að hreinn hagnaður af þessari fram-
leiðslu mvndi nema geysiháum upphæðum, þegar
miðað er við hlutfallslegan rekstrarkostnað, sem
reynsla okkar í Gufunesi sýnir.
Það er eitt, sem ég vil sérstaklega benda á, og það
er, að til þess að mynda þessi gífurlegu verðmæti
og þennan stórkostlega crlenda gjaldeyri, þarf að-
eins um 250 menn. Geta menn því gert sér í hugar-
lund, hve verksmiðja sem þessi og þessir 250 menn
gætu bætt lífsafkomu allrar þjóðarinnar. Áburðar-
verksmiðjan í Gufunesi er ekki stór verksmiðja á
heimsmælikvarða. Hún framleiðir rétt rúmlega
nægilegt magn af köfnunarefnisáburði til þess að
fullnægja núverandi þörfum íslenzks landbúnaðar.
Þetta áburðarmagn framleiðir hún fyrir sama verð
og innfluttur áburðar kostar núna.
En þess skal getið, sem er mjög þýðingarmikið
í jiessu sambandi, að mannaþörf áburðarverksmiðju
er tiltölulega mjög lítið meiri, þótt hún framleiði
100000 tonn í stað 10000 tonna, og annar rekstrar-
kostnaður er yfirleitt hlutfallslega lægri. Á því sést,
hve miklu lægri rekstrarkostnaður pr. tonn af frain-
leiðslu er frá stórum verksmiðjum.
Verksmiðjan í Gufunesi á því fyrst og fremst að
vera skóli fyrir okkur Islendinga í áburðarfram-
leiðslu og lvkillinn að stóriðju í áburðarfarmleiðslu
og skyldum iðngreinum. Nú þegar þarf að fara að
undirbúa stækkun verksmiðjunnar, svo að hún
fullnægi þörfum okkar áfram. Það er ósk mín og
tillaga til allra hugsandi og ráðandi manna, að þá
látum við okkur ekki nægja aðeins lítið skref. Við
eigum að kappkosta að taka stórt stökk og reisa
stórverksmiðju á heimsmælikvarða, aðallega með
útflutning fyrir augum. Þá getum við útvegað land-
búnaði okkar verulega ódýran áburð og mun ódýr-
ari en innfluttan.
Slík verksmiðja yrði ckki aðeins Ivftistöng land-
búnaðarins, heldur allrar þjóðarinnar. Þetta er eitt
af okkar stærstu framfaramálum, sem allir ættu að
geta fylkt sér um. Til slíks átaks þarf einhuga
stuðning þjóðarinnar allrar, manna úr öllum flokk-
um, á sama hátt og unnið var óskipt að því að
koma upp Áburðarverksmiðjunni og Sementsverk-
smiðjunni, sem eru fyrstu skrefin til stóriðju á ís-
landi. Þegar fyrsta stóra skrefið hefur verið tekið,
koma þau næstu örugglega á cftir.
„ . . . svo takið þsr 10 kg af naulakjöti . . ."
16
PRJ ÁLS V E K Z I. U N