Frjáls verslun - 01.12.1959, Blaðsíða 11

Jóhannes Bjarnason, vcrkjrœðingur:
Islenzk stóriðja
í grein þeirri, sem hér fer á eftir, ætla ég að ræða
uni málefni, sem nú er töluvert á dagskrá. Mál,
sem hefur mikla þýðingu fyrir framtíð okkar Ts-
lendinga og alla afkomu. Um þetta efni eru venju-
lega notuð orðin iðnvæðing íslands eða íslenzk stór-
iðja, og eru þetta nú mikið notuð orð, án þess að
menn geri sér ljósa grein fyrir, hvað í þeim felst.
Margir forystumenn okkar í landsmálum og al-
menningur yfirleitt er farinn að gera sér grein fyrir
því, að til þess að geta lifað alhliða menningarlífi
í landinu með vaxandi cfnahagslegri velmegun er
okkur það mikil nauðsyn að byggja upp voldugan
iðnað, sem fyrst og fremst byggist á útflutningi
framleiðslunnar.
Við getum ekki treyst á sjávarútveginn einan til
þess að afla alls þess erlenda gjaldeyris, sem nauð-
synlegur er til að halda uppi nútíma menningarlífi
í landi okkar. Ég tel það orðið vel tímabært, að við
leggjum niður fyrir okkui’, hvers konar stóriðju
við getum helzt komið upp hjá okkur, og að hverju
við eigum fyrst að snúa okkur.
í sambandi við þetta stóriðjutal hefur einna
oftast lieyrzt talað um alumíníumvinnslu. Ég vil
ekki gera lítið úr þeim möguleikum, sem í framtíð-
inni kunna að verða á stóriðju á sviði alumíníum-
vinnslu hér á landi, en ég álít, og vil hér á eftir
færa nokkur rök að því, að það sé á öðrum svið-
um, sem við eigum fyrst að hefjast handa.
Um alumíníumvinnslu er það að segja, að við
þurfum að flytja inn öll hráefnin. ITreinvinna síðan
málminn úr málmsteininum. Það er gert í verk-
smiðjuin, sem eru mjög sjálfvirkar, svo að tiltölu-
lega fáir menn fengju vinnu við það, en liins veg-
ar þarf mjög mikla raforku til vinnslunnar. Síðan
yrði málmurinn fluttur úr landi til vinnslu í alumín-
íumiðnaði iðnaðarlandanna. Við eigum engar verk-
smiðjur, er unnið geta, svo nokkru nemi, úr málm-
inum, og það kostaði bæði mikið aukafjármagn og
tíma að koma slíkum iðnaði upp, og á því sviði
höfum við enga séraðstöðu. Við myndum fyrst
og fremst vera að selja raforku þá, sem fer í það
að hreinsa málminn. Þannig er það í flestum lönd-
um, sem mest gera að því að hreinsa alumíníuin-
málminn, t. d. í Kanada og Noregi, og eru það þó
lönd, sem eru komin mun lengra en við í alhliða
iðnvæðingu.
Alumíníumvinnsla gæti vel orðið verkefni til þess
að snúa sér að seinna, þegar við höfum fullnotað
þá möguleika, sem nær standa. Við eigum fyrst og
fremst að snúa okkur að því að byggja upp stór-
iðju, sem vinnur úr innlendum hráefnum, með inn-
lendri orku og með innlendum mannafla.
Það er á þrem sviðum, sem við íslendingar höf-
um nú visi að slíkri stóriðju, og þá byrjun eigum
við að stækka, og út frá henni eigum við að byggja.
A ég þar við fiskiðnað, áburðariðnað og sements-
iðnað.
Það er skoðun mín og ég hugsa fleiri, að æskilegt
væri, að fiskiðnaðarstöðvar okkar, niðursuðuverk-
smiðjur og frystihús væru yfirleitt miklu stærri en
nú er, til þess að geta notið tækninnar til hins
ýtrasta, og ég reikna með, að stefnt verði að því,
að svo geti orðið. Möguleikar okkar á þessu sviði
eru geysilegir og verða enn meiri, er við sitjurn
einir að okkar friðuðu, víðáttumiklu fiskimiðum.
Við höfurn úrvalsfisk og framúrskarandi sjómenn.
Þennan þátt stóriðjunnar ætla ég ekki að ræða
hér. Ég tel mig ekki nægilega kunnugan honum
til þess. Við eigum marga, bæði reynda og mennt-
aða menn á því sviði, sem betur geta gert þeim
þætti skil.
En það eru liin tvö sviðin, áburðariðnaðurinn
og scmentsiðnaðurinn, sem ég er nokkuð kunnugur,
því að þar hef ég haft tækifæri til að vera með í
uppbyggingunni frá byrjun, nú um meira en 10 ára
skeið, fyrst við undirbúningsathuganir og áætlanir
F H J A I, S V E R Z L U N
11