Frjáls verslun - 01.08.1976, Page 33

dráttarheimildir. Vegna þess
gætu barnlaus hjón með 4
milljónir í árstekjur alveg eins
greitt 30% tekna sinna í tekju-
skatt eins og 7%.
Hjá atvinnuvegunum liggur
aðalóréttlætið ékki í tekju-
skattinum, þótt þar megi finna
marga vankanta, eins og van-
mat afskrifta, mismunandi
skattlagningu rekstrarforma og
mat vörubirgða, sem veldur of-
sköttun, þegar verðlag fer
hækkandi, Ójöfnuður í skatt-
lagningu atvinnurekstrar er að-
allega fólginn í skattlagningu
án tillits til hagnaðar.
VISSA UM SKATTEKJUR
Undir þetta sjónarmið má
setja fjóra þætti:
• Hver ber skattbyrðina?
• Hver er skattskyldan?
• Hver eru undanbrögð frá
skattgreiðslu
• Hversu nákvæmlega má spá
skattekjum?
Af þessum þáttum, hefur
skattlöghlýðni verið mest í
sviðsljósinu undanfarið.
Margt er það, sem getur haft
áhrif á skattlöghlýðni skatt-
greiðenda. Hvað varðar at-
vinnurekstur gilda hér senni-
lega ekki önnur lögmál en um
skattgreiðendur almennt. Þau
atriði, sem mestu ráða, eru
sennilega þau, að skattalögin
og framkvæmd þeirra sé sann-
giörn, að einstökum skattgreið-
endum sé ekki mismunað, að
skattalögin séu ekki svo aug-
lióslega gölluð, að auðvelt sé að
vekja samúð með skattsvikum
og að lokum, að allt eftirlit með
skattframtölum og skattgreiðsl-
um sé bæði öflugt og samn-
gjarnt. Á öll þessi atriði hefur
nokkuð skort hérlendis, enda
skattsvik talin, a.m.k. til
skamms tíma, þjóðaríþrótt.
Þetta virðist, sem betur fer,
vera að breytast.
FRAMKVÆMD
Til þess að framkvæmd
skattalaga, framtöl. skatt-
heimta og eftirlit, verði einföld
og ódýr. þurfa skattarnir að
vera almennir, fáir og skila
hver um sig miklum tekjum.
Einnig þarf skattalöegiöfin að
vera einföld, hún má ekki mis-
muna gialdendum og undan-
þáeur verða hverfandi.
Við mat á kostnaði við fram-
kvæmd skattalaga er oft um of
einblímt á þann kostnað, sem
skattayfirvöld leggja í við
innheimtu gjalda. Vissulega
er æskilegt að útlagður kostn-
aður skattayfirvalda við inn-
heimu skatta sé sem lægst
hlutfall af innheimtum skött-
um og engin ástæða til þess
að álagðir séu skattar, sem
kosta meira í innheimtu en það,
sem innheimt er. Hins vegar
leggst stærsti hluti kostnaðar
við framkvæmd skattalaga á
skattgreiðendurna sjálfa, hvort
sem sá kostnaður er greiddur
eða ekki. Frá sjónarmiði ein-
staklinga er þetta fyrst og
fremst sá tími, sem einstakir
framteljendur þurfa að verja í
gerð skattframtala, en frá sjón-
armiði atvinnurekstrarins er
hér um að ræða aðallega
þrennt. í fyrsta lagi geta at-
vinnuvegirnir þurft að hafa
stöðugt í sinni þjónustu sér-
þ.iálfað starfsfólk vegna þess,
að skattalögin eru flókin í
framkvæmd. í öðru lagi þurfa
atvinnuvegirnir að kaupa að
sérstaklega sérþjálfað starfs-
fólk um stuttan tíma, endur-
skoðendur og lögfræðinga. Og
geta í briðja lagi þurft að hafa
fleira starfsfólk en annars væri
þörf fyrir.
Þegar öll þessi vinna er löeð
saman, verður kostnaður við
framkvæmd skattalaga oft ann-
ar og hærri heldur en virðist,
þegar eineöngu er iitið á kostn-
að. sem opinberir aðilar leggja
í við framkvæmd skattalaga.
Sem dæmi má nefna, að einn
atvinnuveeur, verzlunin, inn-
heimtir og greiðir um 50% af
skatttekium hins opinbera án
bess að fá greidd nein inn-
heimtulaun.
HAGSTJÓRN
Auk þess að siá almenningi
fvrir ýmiss konar vöru oe þión-
ustu. sem atvinnuveeirnir geta
ekki gert í markaðshagkerfi.
befur hið nninbera mikilvægu
biutverki að eegna í aimennri
hagstiórn. Veena umfangs síns
geÞ’r hið oninbera, með brevt-
ingnm á tekiuöfiun sinni og
framkvæmdum. haft, miög mik-
n áhrif á efnahagsstarfsemma í
landinu, bæði til jafnvægis og
ójafnvægis. Til þessa hefur því
verið lítt sinnt hérlendis, að
hið opinbera jafni sveiflur í
atvinnulífinu. Hins hefur gætt
meira, að hið opinbera hafi
sveifluaukandi áhrif, þ.e. á
þenslutíma eykur hið opinbera
framkvæmdir sínar og á sam-
dráttartímum þarf hið opinbera
að draga saman, seglin. Þannig
hafa meðalfrávik hagvaxtar
verið tvöfalt meiri hérlendis á
s. l. 20 árum en í öðrum OECD
löndum. Einnig hafa mestu frá-
vik frá hagvexti verið tvöfalt-
meiri hér en í öðrum OECD
löndum.
Til þess að örva atvinnu-
starfsemina í landinu, getur hið
opinbera bæði aukið fram-
kvæmdir en einnig lækkað
skatta og er æskilegra, að því
síðara sé beitt. Til þess að draga
úr þenslunni, getur hið opin-
bera ein.nig dregið úr fram-
kvæmdum eða hækkað skatta
og haldið framkvæmdum ó-
breyttum, en æskilegra er, að
dregið sé úr framkvæmdum.
Til þess að hið opinbera geti á
þennan hátt sinnt hagstjórnar-
málum með góðum árangri
þarf að vera hægt að breyta
skatthlutföllum staðgreidds
tekjuskatts innan tekjuárs-
ins, en slíkt verður að bíða
staðgreiðslu opinberra gjalda.
Einnig mætti minna á, að t.d.
stighækkandi tekjuskattur, sé
um staðgreiðslu tekjuskatta að
ræða, getur haft sveifiujafn-
andi áhrif, en það er, þegar
tekjur aukast, verður strax
greitt hærra hlutfall í skatta,
en dragist tekiur saman, lækk-
ar hlutfallið. Með staðgreiðslu
tekjuskatta mætti þannig nota
t. ekiuskattinn sem virkt hag-
stiórnartæki.
UOKAORÐ
Að undanförnu hefur mikið
verið skrifað um skattamál í
dagblöðum. Til þessa hafa
þessi skrif að mestu verið vafa-
samar fulivrðingar og getgátur
án fullnægiandi raka. Enn hef-
ur að mestu verið sneitt h i á
umræðum um það. sem raun-
veruleva hrjáir skattamálin:
Nauðsvnlegri endurskipulagn-
ingu og endurskoðun skatt-
heimtunnar hefur verið slegið
á frest.
FV 8 1976
31