Frjáls verslun - 01.08.1981, Síða 47

Hvað má og ekki má
þegar farið er úr svölu loftslagi
í hita suðlægra landa
Hvernig aðlagast líkaminn miklum og skjótum hitabreytingum
og hve lengi tekur það hann?
Nú þegar leið margra íslendinga liggur úr svölum íslenskum
sumarhita í hásumarhita suðlægra landa — á fáum klukku-
stundum — er ekki óeðlilegt að þeir hugi að spurningum sem
þessum. Reyndin er sú að mannslíkaminn aðlagast furðu vel
nýju og heitara loftslagi. Það er líka staðreynd að hægt er að
auðvelda honum þær efnabreytingar sem eiga sér stað við nýjar
aðstæður — og á sama hátt er hægt að torvelda þær.
Staerstu breytingarnar sem eiga
sér staö í líkamanum þegar hann
kemst skyndilega í snertingu við
stóraukinn lofthita, felast í aukinni
útgufun. Einnig verða breytingar í
blóðrásinni þannig að blóðið
streymir örar út í húöina og til út-
lima. í þriðja lagi lækkar líkamshit-
inn við kyrrsetu.
Hve lengi það tekur líkamann að
aðlagast fer eftir því hve mikil
hitabreytingin er, en yfirleitt eiga
flestar breytingarnar sér stað
fyrstu vikuna og 80% til 90% innan
næstu tveggja vikna.
Og þá er það spurningin um það
hvernig viö getum auðveldað lík-
amanum að aðlagast auknum hita.
Hér eru nokkur ráð:
Vökvi: Til þess að viðhalda eöli-
legri útgufun frá líkamanum og
stuðla að jafnvægi, skiptir mestu
máli að líkaminn fái nógan vökva.
Þetta má gera með því að drekka
að meðaltali tvo lítra af vökva á
dag og einn að auki við hverja 10
gráöu aukningu lofthitans, þ.e.
fjóra lítra í 20 gráðu hita, fimm lítra
við 30 gráðu hita.
Salt: Sviti er saltupplausn og því
verður líkaminn að fá meira salt
eftir því sem útgufunin verður
meiri. í Evrópu er gert ráð fyrir að í
venjulegum mat fái menn milli 10
og 15 grömm af salti yfir sólar-
hringinn. í hitabeltislöndum er
saltneyslan allt að því helmingi
meiri, þ.e. frá 15 til 25 grömm á
sólarhring, og fer saltmagnið eftir
hitastigi og áreynslu.
Viðurkennt er að heppilegasta
leiðin til þess að auka saltneysluna
er að salta matinn meira þegar
hann er búinn til eða við matar-
borðið. Þá má einnig setja salt I
drykkjarvatnið. Það er talið lík-
legra til árangurs en að taka salt-
töflur eða saltpillur því ekki er víst
að allt saltið í þeim komist til skila í
líkamanum.
Umfram allt veröur þó að varast
að auka saltneysluna án þess að
auka vökvadrykkju.
Fatnaður: Klæðnaóur verður að
vera þannig að hann auðveldi út-
gufun. Hann má ekki falla þétt að
líkamanum heldur verður hann að
vera rúmur þannig að loft geti
auðveldlega leikið milli líkama og
klæða. Hann á að vera léttur því
reiknað hefur verið út aó aukin
þyngd hans um sem nemur einu
kg jafngildi einnar gráðu hækkun
lofthitans. Einnig er mælt með
Ijósum fatnaöi því Ijósir litir endur-
kasta frá sér hitanum en dökkir litir
draga hitann til sín.
Síðast en ekki síst verður fata-
efnið að vera þannig að það taki
við svitanum og auðveldi þannig
frekari útgufun. Hentugasta efnið
er bómull sem sígur í sig 50% af
þunga sínum í vatni.
En hvað með gerviefni sem hafa
þann handhæga eiginleika að þau
þarf ekki að strauja eða pressa?
Þessi efni hrinda frá sér vökva —
og þar með svita — og það er ein-
mitt þessi eiginleiki sem því veldur
að þau koma slétt og felld úr
þvotti. Því eru þau ekki heppilegur
klæðnaður í hita þegar útgufun
líkamans er svo nauðsynleg. Þó
ætti það ekki að skaða að þau séu
lítillega blönduð bómullarefninu.
Ráðið til að hjálpa líkamanum að
aðlagast auknum hita er því að
drekka mikið af ýmiss konar léttum
vökva, auka saltneysluna, klæðast
fatnaði úr bómull og forðast
þreytu. Þaö skal einnig haft í huga
aö alkohól hefur þau áhrif að þaö
dregur úr vökvamagninu í líkam-
anum. (£2
47