Frjáls verslun


Frjáls verslun - 01.09.1997, Blaðsíða 66

Frjáls verslun - 01.09.1997, Blaðsíða 66
Lirtir^mennin? Jökulbrestir á flkureyri Hart í bak hjá Leikfélagi Akureyrar Leikstjóri: Eyvindur Erlendsson Leikmynd: Hallmundur Kristínsson og Eyvindur Erlendsson Lýsing: Jóhann Bjarni Pálmason nökull er aftur kominn á dagskrá - og það er vel. Leikfélag Reykjavíkur frumsýndi Dómínó í byrjun ársins og ætíar að sýna Sumarið '37 fyrir árslok. Leikfélag Akureyrar frum- sýndi Hart í bak fyrir þremur vikum, leikritið sem fyrst ávann Jökli viðurkenningu og frægð sem leikritahöfundi. Þó að vísast sé best að forðast alla spádóma um lífslíkur verka hans, var hann það mikill merkismaður í sögu íslenskrar leikritunar, að nú er orðið tímabært að láta reyna á þau við breyttar aðstæður, breyttan tíðaranda; gefa nýrri kynslóð tækifæri til að kynnast þeim í sínum rétta miðli. L.A. á því lof skilið fyrir að taka nú Hart í bak til flutnings. Hart í bak er sérkennilegt leikrit, sem lætur ekki allt uppi við fyrstu skoðun. Fljótt á litið er þetta hvunndagsdrama um upp- lausn fjölskyldu við tilteknar aðstæður í sögu og samfélagi. Það gerist í Reykjavík eftirstríðsáranna; í brennidepli er kornungur maður í uppreisn gegn umhverfi sínu og þeirri kynslóð, sem hef- ur alið hann og mótað. Sú kynslóð er siðferðislega gjaldþrota: Afi hans, Jónatan skipstjóri, sigldi á sínum tíma óskafleyi þjóðarinn- ar í strand og hefur ekki stýrt skipi eftir það, móðir hans, hin lit- skrúðuga Aróra, spáir í spil, vitnar um syndir sínar á vakningar- samkomum og stundar vændi, en uppihaldsmaður hennar er ný- ríkur plebbi, skransali að nafni Finnbjörn, sem dáir hana og dýrk- ar án þess að fá ást sína endurgoldna. Fjölskyldan býr í hriplek- um hjalli í Vesturbænum norðanverðum og feðginin eru í raun og veru harla sátt við kjör sín; strandkafteinninn ríður net sín, blind- ur og örvasa, með ilm sjávar og tjöru í vitum sér, hún nýtur þess frelsis að geta sofið hjá hverjum sem er. I verkinu hrynur þessi litíi heimur til grunna, allir flytjast burt - eins og hjá Tsjekhov - og höfundur lýsir því sem skelfilegum harmleik. Láki, sonur Áróru og áhafnar á belgískum togara - að því er hann segir sjálfur - er hins vegar ekki sáttur við þetta líf. Hann er alinn upp í skugga smánarinnar, sem syndir afa og móður hafa dregið yfir þau; fyrirlitning samfélagsins hvílir á honum eins og mara og hann kennir því um, að hann hefur flosnað upp úr bæði starfi og námi. Hann er reiður, beiskur og hatursfullur í garð alls og allra, en heldur í þá von, að Kalli, frændi hans, sem er horfinn út í heim, geti bjargað honum. Það er að sjálfsögðu tálsýn. Mun gæfulegra sýn- ist fyrir hann að taka saman við Ardísi, unga og geð- þekka stúlku að austan, sem sest um stund að í kofa fjölskyldunnar. En sú von bregst einnig: Láki vill óður og uppvægur út í heim, læra til sjóliðsforingja og snúa heim aftur, borðalagður kafteinn. Hann kveður Ardísi, segist munu koma að þremur árum liðnum og hún lofar að bíða eftír honum. Þannig endar leikurinn í spurn: Reynist hún jafn þolgóð og Sól- veig í Pétri Gaut? Mun saga Láka ekki fá svipaðan endi og saga Kalla frænda, sem reyndist sitja í betrunarhúsi í Kaliforníu fyrir nauðgun, þegar loks hafðist upp á honum? Sé skyggnst undir þetta yfirborð má greina ýmsa kunnuglega þætti úr heimi goðsagna eða ævintýra. Láki virðist, a.m.k. undir lokin, sjá sjálfan sig sem einhvers konar Hamlet, kallaðan til að kippa öldinni í liðinn, endurreisa hið fallna konungdæmi afans, bæta fyrir afglöp hinna eldri. Hann er karlhetjan og hin mikla spurning leiksins er, hvaða hlutverki Konan - með stóru ká-i - gegnir í fyrirhuguðu endurlausnarverki hans? Getur hún orðið hjástoð hans eða er hún eitthvað, sem hann þarf að sigrast á, ná valdi yfir, til að koma á ný eðlilegri skipan á tilveruna? Hart í bak er trútt heimsmynd Goðsögunnar að því leyti, að Konan á sér að- eins tvær hliðar: Hún er annaðhvort engill eða djöfull, vonar- stjarna sem leiðir manninn yfir brotsjói lífsins með skini sínu eða mýrarljós sem steypir honum í glötun. I kristinni heimsmynd þekkjast þessar tvær kvenmyndir sem Eva og María Guðsmóðir. Hér er Ardís fulltrúi hins göfuga og góða í kveneðlinu, Áróra hins hömlulausa, eyðandi og illa. I samskiptum við hitt kynið þarf því karlhetjan augljóslega að temja sér ýtrustu aðgát. Undirrótin að harmleik Jónatans var einmitt syndafall með kvenmanni; hann var sem sé á kvennafari neðanþilja, þegar skip hans fórst, eins og Láki minnir á í ræðu sinni yfir honum í upphafi leiks. Skýrir vitund unga mannsins um þetta hvers vegna hann ákveður að bindast ekki Árdísi? Gerir hann sér ómeðvitað grein fyrir því, að Árdís getur alltaf breyst í Áróru, konu sem er bundin í viðjar óseðjandi girndar og reynir að fella alla, sem hún kemur nærri, í sama fjötur? Sé Hart í bak tekið sem raunsæisverk virðist slíkt að sönnu ólíklegt. í ævintýrunum eru fagurskinnuð flögð, sem skipta um ham þeg- ar minnst varir, á hinn bóginn sjálfsagðir hlutir og höfundur gef- ur þeim skilningi eindregið undir fótinn með því að gefa konun- um tveimur í lífi Láka nánast sama nafn - því að Árdís er að sjálf- sögðu ekkert annað en íslensk útgáfa af nafni Áróru, gyðju morgunroðans. En lifir Goðsagan í heimi nútímans, þar sem öllum eðlismun karls og konu er afneitað og allt snýst um að koma sér vel fyrir, eyða lífsstundunum á sem þægilegastan hátt? Jökull svarar þeirri spurningu ekki afdráttarlaust, en með leik sínum minnir hann sterklega á, að hún er ekki fallin úr gildi. Seinni verk hans sýna, að hún bjó í huga hans allt til loka. I sviðsetningu sinni á Hart í bak rær Eyvindur Er- lendsson greinilega á mið ævintýranna. Leik- mynd jafnt sem gervi og búningar draga fram hið stað- og tímalausa í leiknum; leikmyndin breiðir úr sér yfir mestallt sviðsrýmið á Renniverkstæð- inu, hinu nýja og viðkunnanlega aðsetri L.A., og dregur til sín mikla athygli. Of mikla, að mínum dómi, eða til hvers þurfti að flytja heilan sjávar- 66 Hart í bak hjá Leikfélagi Akureyrar
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76

x

Frjáls verslun

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Frjáls verslun
https://timarit.is/publication/282

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.